Zabel-Krüger-Damm Berlijn/Berlin

Hans Scharoun

Samenvatting

Al in zijn vroegste ontwerpen toont de Duitse architect Hans Scharoun een grote interesse in ruimtelijke en functionele relaties, samengebracht in een uitgebalanceerde ‘organische’ compositie. Het zichtbaar maken van het industriële bouwproces of het hanteren van een rigoureus maatsysteem behoort niet tot zijn prioriteiten. Zodoende laat Scharoun een eigen klank horen in het door de modernen gedomineerde architectuurlandschap van de eerste helft van de vorige eeuw. In zijn woningbouwprojecten en stedenbouwkundige ontwerpen beschouwt Scharoun de wijk als bouwsteen. De Nachbarschaft (wijkgedachte) vertaalt hij in het concept van de Wohnzelle: een buurteenheid voor 4.000 tot 5.000 bewoners, waar een grote menging tot stand is gebracht van woningtypen, hoogbouw, laagbouw en commerciële, stedelijke en culturele functies. Voor Scharoun is de relatie van de Wohnzelle met de omliggende stad belangrijk. Beïnvloed door de specifieke aspecten van de context is elke Wohnzelle uniek, en aan haar opbouw en silhouet herkenbaar.

Tot Scharoun’s vroege (massa)woningbouwprojecten behoort een onderdeel van de Wohnzelle Siemensstadt I, een stadsuitbreiding aan de noordwestrand van Berlijn, waarvoor hij ook het stedenbouwkundig plan ontwerpt. Het deel dat Scharoun uitwerkt, onttrekt zich aan de strenge strokenverkaveling, die kenmerkend is voor de rest van het stedenbouwkundig ontwerp: het is een ensemble van drie langwerpige gebouwen waarvan er twee een trechter vormen richting de entree van de wijk en de derde een kwartcirkel beschrijft.

In de drie gebouwen komen bijzondere woningtypen voor, waaronder een doorzonwoning. In dit type, dat net als alle andere door een portiek wordt ontsloten, is de traditionele scheiding tussen de eetkamer en de woonkamer opgeheven ten gunste van een woonkamer met eethoek. De woonkamer is nu royaler van maat en ontvangt licht van twee kanten. Parallel aan de woonkamer liggen de badkamer en de twee slaapkamers, gegroepeerd rond een kleine hal. Een soortgelijk halletje ligt ook aan de andere kant van de woonkamer, waar het toegang biedt tot de portiek, de woonkamer en de keuken. Scharoun en zijn vrouw hebben 30 jaar in een van deze appartementen gewoond.