Zwanenwoud Heerenveen Sjoerd Soeters, Soeters Van Eldonk architecten

Samenvatting

De wijk Zwanenwoud maakt deel uit van het door Kuiper- Compagnons ontworpen stedenbouwkundig plan ‘Buitenplaatsen Skoatterwâld’ aan de oostzijde van Heerenveen. De eerste fase is opgedeeld in vier langgerekte bosstroken die parallel aan elkaar van noord naar zuid lopen. Hiertussen worden in totaal circa 2500 woningen gebouwd.

De opzet van Skoatterwâld volgt de door het Ruimtelijk Planbureau (RPb) in 2005 opgestelde nota ‘Landstad. Landelijk wonen in de netwerkstad’. Hierin wordt geconcludeerd dat er een grote behoefte is aan ‘landstedelijk wonen’ met de rust, het groen en de gemeenschappelijkheid van een dorp, tegenover de culturele en recreatieve voorzieningen van de stad. Met zijn ontwerp voor Zwanenwoud heeft architect Sjoerd Soeters dit landstedelijk wonen vormgegeven als een nieuwe buitenplaats of landgoed.

De stedenbouwkundige opzet met zijn parkbossen sluit wonderwel aan op het nabij gelegen landgoed Oranjewoud, ontstaan aan het begin van de 17e eeuw als buitenverblijf van een grootaandeelhouder van een veenontginningsmaatschappij. Later werd het gekocht door een prinses van Oranje die een geometrische tuin met een centrale as in de toen populaire Franse barokstijl liet aanleggen. De Oranjes kochten vanaf de 18e eeuw heidegronden ten oosten van het landgoed, waar de Friese adel later buitenplaatsen stichtte. Aan het eind van de 18e eeuw werd de tuin getransformeerd naar de Engelse landschapsstijl.

Het oorspronkelijke landgoed bestaat tegenwoordig uit verschillende delen: buitenplaatsen Oranjewoud en Oranjestein, de Overtuin, Tuimelaarsbos (sterrenbos) en Reigersbos. De verschillende deelplannen van de nieuwe wijk Zwanenwoud kunnen samen met de nieuwe museumtuin van het aangrenzende museum Belvédère als een uitbreiding op deze reeks worden beschouwd; ze vormen daarmee eveneens een recreatieve en ecologische verbinding.

Marly, een buitenverblijf van Lodewijk XIV, inspireerde Sjoerd Soeters bij het ontwerp van Zwanenwoud: een paleis met 12 vrijstaande paviljoens in twee rijen aan weerszijden van een formele tuin met een grote vijver. Deze referentie leidt bij Zwanenwoud tot een tuin langs een centrale as met aan iedere langszijde zeven korte rijen grondgebonden huizen van drie lagen hoog. In totaal bestaat het plan uit 54 huizen, onderverdeeld in tien blokken van drie en vier blokken van zes huizen.

De formele zijde van de huizen bevindt zich aan de tuinkant, waarbij een ruime tuinkamer op de begane grond aansluit op een relatief klein houten terras. Dit terras rust op een breed talud, waardoor een overgangszone wordt gecreëerd tussen de woningen en de openbaar toegankelijke tuin. De verhoogde randen kunnen worden gezien als de aarden wallen die in baroktuinen de parterres insloten.

De buitenbergingen staan aan de voorkant van de huizen; ze sluiten met de carports de voortuinen af van de openbare weg. Tussen de woningblokken zijn directe doorsteken naar het binnengebied gemaakt.

De gemetselde gevels van de huizenblokken zijn om en om zwart en wit geverfd met op ieder wit blok een beëindiging van grote zwanen en op ieder zwart blok een dakrandversiering van langwerpige elementen, ‘makelaars’ genoemd. Deze versieringen verwijzen naar de traditionele uilenborden op de nokken van Friese boerderijen.

De met metaalplaat beklede, strak vormgegeven tuinkamers contrasteren met de gedecoreerde, gemetselde gevels.