Monnikhof (CiBoGa-terrein/site), Groningen S333 Architecture + Architecture

Samenvatting

In 1994 won S333 in het kader van Europan 3 de prijsvraag voor het zogenaamde Circusterrein, een ten noorden van de Groningse binnenstad gelegen locatie. Het bureau kreeg vervolgens de opdracht een masterplan te ontwerpen voor het gehele Circus, Boden en Gasfabriek terrein. De gemeente Groningen wenste voor dit 14 hectare grote CiBoGa-terrein een ‘openheid’, door een gelijkwaardige verhouding tussen bebouwing en landschap. Er lag al een stedenbouwkundig plan met routes en zichtlijnen; er moest in het gebied een autovrije zone komen. Om te voldoen aan deze randvoorwaarden introduceerde S333 het schotsenconcept, waarbij een schots een compact gebouw is met daarbinnen een semi-openbare ruimte. In totaal bestaat het plan uit 13 schotsen die als een overgangszone fungeren tussen de binnenstad en de 19e-eeuwse uitbreidingswijken. Doordat het terrein sterk vervuild was door de gasfabriek is het terrein dusdanig diep uitgegraven dat volledig ondergronds parkeren mogelijk werd.

S333 werkte zelf de schotsen 1 en 2 uit, opgevat als stedelijke volumes die gevormd worden door vervoersstromen en zichtlijnen naar de binnenstad.

De binnenruimte van schots 1 (de Beren) is als collectieve ruimte slechts toegankelijk voor de bewoners. Schots 2 (Monnikhof) heeft een vrij toegankelijke binnenruimte. Met uitzondering van zes woningen langs de Bloemsingel, liggen alle voordeuren aan deze hof.

Het maaiveld van de hof stijgt via trappen en terrassen tot de tweede verdieping. Vanaf dit niveau worden de woningen ontsloten die bovenop de commerciële ruimten aan de winkelstraat en de bergingen zijn gebouwd. Deze opgetilde woningen zijn voor hun buitenruimte op de hof aangewezen. Er is daarbij geen afleesbare privézone gecreëerd tussen de woning en de collectieve ruimte van de Monnikhof. (De woningen aan de overzijde binnen de hof beschikken wel over een achtertuin.)

Daar waar de trap het hoogste niveau bereikt, steekt een rij woningen onder een poortwoning door naar het achtergebied. Dit gedeelte loopt dood. In tegenstelling tot het centrale deel van het project is hier een gebiedje ontstaan dat de bewoners zich lijken te hebben toegeëigend. Het openbare karakter is hier weggevallen.

Door de opzet van het project met de verschillende richtingen en het oplopende maaiveld is er ondanks een beperkt aantal woningtypes toch een grote variatie ontstaan.

De winnende Europan-inzending bestond uit woningblokken zonder verschil in voor- en achterkant in een parkachtige omgeving. In overeenstemming met deze gedachte is Monnikhof, met uitzondering van de commerciële plint aan de Beren, geheel bekleed met horizontale delen western red cedar.

De individuele woningen zijn niet afleesbaar, de achterliggende functies niet gearticuleerd. Voor de gevelopeningen zijn overal dezelfde verdiepingshoge puien gebruikt. Er is alleen een verschil te bespeuren in de gesloten en te openen delen. Door hetzelfde element enkel, dubbel of met drie naast elkaar toe te passen, is een schijnbaar willekeurig patroon gemaakt dat zich voortzet over alle gevels. Ook de doorgang vanuit de hof naar de achterliggende tuinen valt hierdoor weg in de raamcompositie.