Gemengd gebruik in de stad

Configuraties van stratennetwerk tot kavel

Samenvatting

In het huidige beleid op het gebied van stads(her)ontwikkeling in Europese steden speelt het concept ‘gemengd gebruik’ een belangrijke rol. In 2016 stelde UN Habitat dat: ‘(…) steden een natuurlijk voordeel hebben als het gaat om het bevorderen van koolstofarme mobiliteit. Dichtheid en gemengd gebruik zorgen dat veel bestemmingen gemakkelijk te voet, met de fiets of met het openbaar vervoer te bereiken zijn’. Op basis hiervan kunnen we gemengde wijken definiëren als buurten waarin verschillende stedelijke activiteiten op loopafstand zijn, dus in ruimtelijke zin dicht bij elkaar in de buurt, en met elkaar verweven zijn. Welke configuratieve condities maken een stad kansrijk voor gemengd gebruik?

Het is geen verrassing dat verschillende activiteiten verschillende ruimtelijke situaties vereisen. De detailhandel heeft bijvoorbeeld centraal gelegen en toegankelijke straten nodig die voetgangersvriendelijk zijn, net als een hoge dichtheid omdat die gewoonlijk samengaat met een grote stroom mensen en dat levert een kritische massa op. Kleinschalige productie heeft juist baat bij een goed bereikbare buitenruimte, grote deuren en laadzones die ruim genoeg zijn voor goederentransport. Daarnaast zijn er de laatste jaren steeds meer hybride bedrijven ontstaan die verschillende soorten werkzaamheden combineren. Bijvoorbeeld werkplaatsen waar producten worden gemaakt en ter plekke verkocht, bedrijven die boekenverkopen en tegelijkertijd een café uitbaten, en dienstverlenende bedrijven die ook spullen verkopen. Woningen, die tegenwoordig ook vaak een thuiskantoor herbergen, hebben meestal een rustiger omgeving nodig, met laagdrempelige toegang tot groen en andere (recreatieve) voorzieningen. Een stad die gemengd gebruik faciliteert, zou dus al deze verschillende ruimtelijke voorwaarden bij elkaar in de buurt moeten aanbieden. Alle activiteiten zijn afhankelijk van de plek waar ze zich afspelen, maar ook van hun positie in het netwerk van straten. Daarom is het van cruciaal belang om een meerschalig en multivariabel ruimtelijk inzicht te ontwikkelen in de affordances (kansen/mogelijkheden) voor gemengd gebruik.