Anticiperen versus improviseren
Over recyclebaar bouwen en hergebruik
Samenvatting
Toen SS Normandie begin jaren 1930 werd opgeleverd, was het een van de beroemdste en meest luxueuze schepen van zijn tijd. Uiteindelijk heeft het maar zes jaar dienst gedaan als passagiersschip. Het werd tijdens de Tweede Wereldoorlog door de Amerikaanse krijgsmacht als troepenschip gebruikt. Door een vermeende sabotage-actie is het schip in 1942 onbruikbaar geworden. Kort na de Tweede Wereldoorlog, slechts 15 jaar na oplevering, werd het schip gedemonteerd en het staal hergebruikt. De luxe interieurs werden verwijderd; de deuren, het meubilair en tal van andere onderdelen van SS Normandie zijn over de hele wereld verspreid. De ontmanteling betekende niet dat het schip vernietigd werd; onderdelen leven voort in talloze steden, hotels, kerken en huizen.
Architectuur heeft een andere status dan scheepsbouw; zij wordt in het collectieve bewustzijn tot een andere orde gerekend. Sloop is afbraak en alleen al de aankondiging van sloop roept vaak heftige reacties op. Het is de vraag of dit altijd goed is. Is het voor sommige gebouwen, hoe mooi ze ooit waren, niet beter ze te demonteren om ze in onderdelen te hergebruiken? Het pragmatisme uit de scheepsbouw kan het functioneren van onze steden verbeteren. Het biedt kansen voor een bijzondere, nieuwe architectuur als de bestaande bebouwing met iets meer lef wordt aangesneden, uitgehold of op haar kop gezet. Hergebruik van het bestaande, en zeker van monumenten, vergt veel van ontwerpers, maar kan tot verrassende, vervreemdende en boeiende voorstellen leiden als ontmanteling van onderdelen een optie wordt.
Anticiperen versus improviseren stelt recyclebaar bouwen, waarbij vooraf geanticipeerd wordt op een tweede leven van bouwmaterialen, tegenover hergebruik, waarbij met tweedehands materialen gebouwd wordt. Beide benaderingen stellen het proces en niet het uiteindelijke ontwerp centraal. Ze genereren daardoor geen nieuwe stijl of esthetiek, maar wel demontabele prototypen en onverwachte architectonische improvisaties. De aanleiding voor hergebruik en recyclebaar bouwen is de noodzaak spaarzamer met materialen om te gaan. Niet alleen om afval te voorkomen, maar ook vanwege de dreigende schaarste aan grondstoffen.
