Energetische upgrading van Nederlandse Wederopbouw flats
DOI:
https://doi.org/10.7480/abe.2020.12.5192Abstract
Problem definition
According to the European Union, the future (2050) will be completely energy neutral and circular. Renovation concepts are needed for making existing homes more sustainable, taking into account the housing qualities of the existing stock, changed requirements and housing requirements, accessibility of the concepts on a large scale and simultaneous technical, social, energetic and circular renovation. For terraced houses, many energy concepts and strategies are available for the energy transition in the direction of energy neutral, while for high-rise houses, little knowledge is available. In the area of renovation to circular, as far as feasible, little knowledge is available. The research, therefore, focuses on high-rise system houses from the Reconstruction period 1950-1975, with a focus on the energetic spatial part of the renovation concept.
Aim
The research aims to develop possible strategies for energetically upgrading existing Dutch high-rise system houses from the Reconstruction period to energy-neutral for large-scale application with a view to circularity. This objective has practical relevance: society benefits from large-scale upgrades to achieve European climate objectives. Corporations, which primarily own the Reconstruction high-rise flats for social rental, owners’ associations and residents, benefit from new insights that can contribute to the circular energy upgrade of this stock. The theoretical relevance is to increase scientific knowledge in the field of energetic and circular upgrading.
Research methods
The existing high-rise housing stock from the Reconstruction Period (Flat 1.0) is mapped based on literature research and case studies to provide an answer to possible strategies for energy upgrading. The theoretical framework studies general system theory and various layers approaches to support the research. The essential concepts are defined using literature research. Flat 2.0 categories energetic adjustments focused on ‘comfort upgrading’. The focus of a new generation of adaptations of Reconstruction of high-rise flats (Flat 3.0) is on spatial energy upgrading to energy-neutral apartments and on which design principles and technical and energetic principles they are based.
Conclusions
The system theory provides tools for determining the choice of modular or integral upgrading. The scale-up of upgrades requires a modular approach because of a few relationships beyond a specific system boundary of upgrade elements. Accessibility and a layered approach are essential conditions.
The simultaneity of the necessary technical, social, energetic and circular renovation, with the approximately 650,000 porch houses and 250,000 gallery houses that have to be renovated in a short time, provides an entirely different approach to the Flat 3.0 upgrade concept. This forces a radical approach in which an incremental approach is no longer sufficient. Scaling requires industrially oriented, innovative ideas.
Flat 3.0 describes five possible strategies in the form of positions relative to the thermal shell, and combinations between them, to limit heat loss.
Eliminating structural and building physical defects of the existing stock (Flat 1.0) is an opportunity for functional upgrading in the field of accessibility and social safety. Comfort upgrading (Flat 2.0) is the starting point. The technical upgrading of the shell of the building can take place in several ways: adapt the existing shell or place a new shell for the current shell. Both whether or not in combination with an extension or with gallery/balcony replacement due to thermal bridges or poor technical condition. Sixteen strategies are described for this. A simple building model shows the relationship between energy ambition and the amount of self-generated energy on or on the building. The building model shows that with a closedness of at least 40 % of the sun-oriented facade, 40 % of the access facade and 100 % of both end facades and roof, the generation of standardized building-related and user-related energy can be met on an annual basis. The possible closedness of the facade consists of 5 principal variants. The design of the upgrade depends on the construction method within which a construction system has been applied. A unique way is an entirely new circular ‘overcladding’ around the existing building envelope. The new industrial overcladding repairs defects in the old building envelope. Functionally, this means better wheelchair accessibility, better separation between public and private and more spacious balconies for increased living comfort. The roof zone and the front wall zone can serve as a place for additional housing for small families in the form of stacked and connected tiny active flat house modules. These modules designed for circularity simultaneously provide thermal upgrading of the relevant existing facade surfaces. To become energy-neutral or even energy-supplying, and thus also to meet the userrelated energy demand, the façade and roof area sustainable can generate energy. Enlargement of these energy-generating surfaces is an essential condition for a lower closedness of the residential facade.
Recommendations
The indicated directions for the upgrade of high-rise flats can be converted into specific elaborations for specific high-rise flats in particular contexts with particular clients. The detailing and materialization in support of the modular circular upgrade principle are central to this. Besides, financial feasibility based on circular business models and multiple value creation needs additional research.
References
AbouElhamd, A. R., Al-Sallal, K. A., & Hassan, A. (2019). Review of Core/Shell quantum dots technology integrated into building’s glazing. Energies, 12(1058), 1-22. doi:10.3390/en12061058
Adami, J., Lovati, M., Maturi, L., & Moser, D. (2018). An integrated approach for the BIPV optimization since early design: A case study analysis. 13th Conference on Advanced Building Skins, Bern. 832-839.
Adams, C., Coulson, A. B., Emmelkamp, T., Greveling, R., Klüth, G., & Nugent, M. (2013). Capitals: Background paper for . The Technical Task Force of the International Integrated Reporting Council (IIRC).
Aedes. (2017a). Label B gelijk aan nieuwe energie-index 1,2 – 1,4. Geraadpleegd op 1 juli 2018 van https://www.aedes.nl/artikelen/bouwen-en-energie/energie-en-duurzaamheid/samenwerking-enprogrammas/label-b-gelijk-aan-nieuwe-energie-index-12---14.html
Aedes. (2017b). Woonagenda 2017-2021: Onze bijdrage aan de toekomst. Den Haag: Aedes.
Aedes. (z.d.). Over / about Aedes. Geraadpleegd op 1 juli 2019 van https://www.aedes.nl/algemeen/overaedes
Agentschap NL. (2011a). Brochure voorbeeldwoningen 2011 bestaande bouw. (No.2KPWB1034). Sittard: Agentschap NL.
Agentschap NL. (2011b). Voorbeeldwoningen 2011: Onderzoeksverantwoording. (No. 2KPWB1036). Sittard: Agentschap NL.
Agentschap NL. (2012). Warmtapwater in de herziene EPC-bepaling: Wat gaat er veranderen? Geraadpleegd op 1 september 2019 van https://www.nen.nl/web/file?uuid=00e9d40f-81bd-441f-897d-4f7b2a7ce2d3&owner=661f2b5a-9c3b-4e79-a9f9-5420b26f8bf4
Agentschap NL. (2013). De Tempel gebouwd voor de toekomst. (No. 2EGOU1308). Utrecht: Agentschap NL.
Agentschap NL. (2015). Infoblad trias energetica en energieneutraal bouwen. (Infoblad No. RVO-072-1401/FD-DUZA). Utrecht: Agentschap NL, NL Energie en Klimaat. Geraadpleegd op 22 augustus 2018 van https://www.rvo.nl/sites/default/files/Infoblad%20Trias%20Energetica%20en%20energieneutraal%20bouwen-juni%202013.pdf
Akbari, H., Browne, M. C., Ortega, A., Huang, M. J., Hewitt, N. J., Norton, B., & McCormack, S. J. (2018).
Efficient energy storage technologies for photovoltaic systems. Solar Energy, <> doi: https://doi.org/10.1016/j.solener.2018.03.052
Alexander, C. (1966). A city is not a tree. Design, (206), 46-55.
Ali, M., & Armstrong, P. J. (2008). Overview of sustainable design factors in high-rise buildings. CTBUH 2008 8th World Congress, Dubai. 1-9.
Alting, W. A. (1974). Energiegebruik in de huishouding: Een literatuurstudie over het energieverbruik in de huishouding en de mogelijkheden tot besparing van energie. (Huishoudkunde nr. 4). Wageningen: Landbouwhogeschool Wageningen.
Al-Waeli, A. H. A., Sopian, K., Kazem, H. A., & Chaichan, M. T. (2017). Photovoltaic/Thermal (PV/T) systems: Status and future prospects. Renewable and Sustainable Energy Reviews, 77, 109-130.
Andeweg, M. T. (2013). Niet-traditionele bouwmethoden uit de periode 1945-1965.
Aquion. (2018). Energy storage, clean and simple. http://aquionenergy.com/technology/deep-cycle-battery/
Arendsen, M., Cannegieter, J. J., Grund, A., Heck, P., De Klerk, S., & Zandhuis, J. (2012). Succes met requirements!: Ontwikkeling validatie en beheer van requirements voor informatiesystemen (3e herziene druk ed.). Den Haag: Academic Service.
Arora, R. (2016). Energy producing buildings. Geraadpleegd op 1 augustus 2018 van https://www.slideshare.net/rohitarora7798/energy-producing-buildings-63982043
Asbjørnsen, O. (1992). Systems engineering principles and practice. Arnold, Maryland, USA: Skarpodd Forlag.
Ashby, M. F. (2012). Materials and the environment (2nd ed.) Butterworth-Heinemann.
Autoriteit woningcorporaties. (2018). Sectorbeeld 2018. Utrecht: Inspectie Leefomgeving en Transport ILT/Autoriteit woningcorporaties.
Azcarate-Aguerre, J., & Klein, T. (2018). Façade leasing pilot project at TU Delft. Geraadpleegd op 19 april 2019 van https://www.tudelft.nl/en/architecture-and-the-built-environment/research/projects/greenbuilding-innovation/facade-leasing/facade-leasing-pilot-project-at-tu-delft/
Azcarate Aguerre, J., Klein, T., & den Heijer, A. (2016). A business-oriented roadmap towards the implementation of circular integrated facades. In P. Bertoldi (Ed.), 9th International Conference Improving Energy Efficiency in Commercial Buildings and Smart Communities (pp. 463-473). JRC Science Hub. https://doi.org/10.2790/290244
a2-solar. (2016). When design meets functionality: 30 years of expertise in spherically curved solar modules. (Brochure). Erfurt: a2-solar.
Baarda, F., & Jung, M. (2016). Welstandsnota Dordrecht. Geraadpleegd op 1 oktober 2019 van from https://cms.dordrecht.nl/Inwoners/Overzicht_Inwoners/Bouwen_en_verbouwen/Welstand.
Bachman, L. L. (2003). Integrated buildings: The systems basis of architecture. Hoboken, New Jersey: John Wiley & Sons, Inc.
Balendonck, J., Sonneveld, P. J., Morshuis, P. H. F., & Bruins, M. A. (2008). EWICON II: De ontwikkeling van een elektrostatische windenergie converter II. (No. Nota 503). Wageningen: Wageningen UR Glastuinbouw.
BAM Wonen. (2 oktober, 2018). Vestia en BAM wonen geven hoog lindoduin in scheveningen een duurzaam tweede leven. Geraadpleegd op 1 oktober 2019 van https://www.bamwonen.nl/nieuws/2018/10/vestiaen-bam-wonen-geven-hoog-lindoduin-in-scheveningen-een-duurzaam-tweede-leven
Bastein, T., & Rietveld, E. (2016). Circulaire potentie voor Utrecht. Utrecht: TNO.
Beemster, W. (2011). Optoppen, uitbuiken of renoveren? Stedebouw En Architectuur, (Gevels), 4-11.
Benato, A., & Stoppato, A. (2018). Pumped thermal electricity storage: A technology overview. Thermal Science and Engineering Progress, 6, 301-315.
Berggren, B., Hall, M., & Wall, M. (2013). LCE analysis of buildings – taking the step towards net zero energy buildings. Energy and Buildings, 62, 381-391. Doi:https://doi.org/10.1016/j.enbuild.2013.02.063
Bertram, N., Fuchs, S., Mischke, J., Palter, R., Strube, G., & Woetzel, J. (2019). Modular construction: From projects to products. New York City: McKinsey & Company.
Bigot, D., Miranville, F., Fakra, A. H., Ingar, I., Guichard, S., & Boyer, H. (2010). Thermal performance of photovoltaic systems integrated in buildings. Solar collectors and panels, theory and applications (pp.405-428). Rijeka, Croatia: InTech Europe.
Biyik, E., Araz, M., Hepbasli, A., Shahrestani, M., Yao, R., Shao, L., . . . Atlı, Y. B. (2017). A key review of building integrated photovoltaic (BIPV) systems. Engineering Science and Technology, an International Journal, 20, 833-858.
Bloemen, D. (2007). Studie: Flexibele inbouwsystemen. Geraadpleegd op 18 oktober 2018 van
Blok, S.A. (2018). Regeling energieprestatievergoeding huur. Geraadpleegd op 27 juli 2018 van http://wetten.overheid.nl/BWBR0038455/2018-07-01
Blom, A. (2004). Brochure Cultuurhistorie: Vroeg-naoorlogse woonwijken. (No. 2014). Zeist: Rijksdienst voor de Monumentenzorg. Geraadpleegd op 7 juni 2019 van http://www.cultureelerfgoed.nl/sites/default/files/publications/gids-05-cultuurhistorie-vroeg-naoorlogse-woonwijken-2004.pdf
Blom, A., Jansen, B., & Van der Heide, M. (2004). De typologie van de vroeg-naoorlogse woonwijken. Zeist: Rijksdienst voor de Monumentenzorg.
BodemenergieNL. (2018). Type bodemenergiesystemen. Geraadpleegd op 7 januari 2018 van https://bodemenergienl.nl/bodemenergie/type-bodemenergiesystemen/
Bo-Ex. (18 december, 2019). Utrechtse hoogbouwflat wordt energieleverend. Geraadpleegd op 30 december 2019 van https://boex.nl/News/2766/
Bogaers, P. C. W. M. (1963). Nota betreffende een pluriform en expansief bouwbeleid. ‘s-Gravenhage: Ministerie van Volkshuisvesting en Bouwnijverheid.
Bogaers, P. C. W. M. (1964a). Uitbreiding van de woningproduktie. (Circulaire No. M.G. 64-1). ‘s-Gravenhage: Ministerie van Volkshuisvesting en Bouwnijverheid. Centrale Directie van de Volkshuisvesting en de Bouwnijverheid.
Bogaers, P. C. W. M. (1964b). Additionele bouwcapaciteit. (Circulaire No. M.G. 64-3). ‘s-Gravenhage: Ministerie van Volkshuisvesting en Bouwnijverheid. Centrale Directie van de Volkshuisvesting en de Bouwnijverheid.
Bogaers, P. C. W. M. (1964c). Industriële woningbouw en additionele woningbouwcapaciteit. (Circulaire No. M.G. 64-13). ‘s-Gravenhage: Ministerie van Volkshuisvesting en Bouwnijverheid. Centrale Directie van de Volkshuisvesting en de Bouwnijverheid.
Bomeninfo. (2012). Hoge bomen in Nederland. Geraadpleegd op 22 januari 2018 van http://www.bomeninfo.nl/hobo.htm
Bomenstichting. (2018). Landelijk register van monumentale bomen. Geraadpleegd op 22 januari 2018 van http://www.bomenstichting.nl/monumentale-bomen/monumentale-bomen.html.
Bouwcentrum Ratiobouw (1970). Rapport: “Enige principiele punten bij gietbouw” . (Nr. 4163). Den Haag: Algemeen Rijksarchief, Tweede Afdeling, Archief van Rapport van de Stichting Ratiobouw.
Bouwcentrum Ratiobouw (1970). Rapport: “Enige principiele punten bij gietbouw” . (Nr. 4163). Den Haag: Algemeen Rijksarchief, Tweede Afdeling, Archief van Rapport van de Stichting Ratiobouw.
Bouwens, C. (9 februari, 2017). Woningbouw volgens BENG: Do’s en don’ts voor bijna energieneutraal bouwen. Geraadpleegd op 1 mei 2019 van https://www.lente-akkoord.nl/wp-content/uploads/2017/02/Lente-akkoord-Woningbouw-volgens-BENG.pdf.
BouwhulpGroep. (2013). Documentatie systeemwoningen ‘50-’75. (No. Eindrapport B12.069). Den Haag: Platform31.
Bouwmeester, H. (21 februari, 2019). Wat doet de nieuwe BENG met de woningbouw?: Verslag van de plenaire sessie over een nieuwe BENG-norm met Harm Valk (Nieman RI) tijdens de ZEN
Platformbijeenkomst op 19 februari 2019. Geraadpleegd op 1 mei 2019 van https://www.lente-akkoord.nl/wat-doet-de-nieuwe-beng-met-de-woningbouw/Bouwwereld. (10 mei, 2010). Wederopbouwflat krijgt nieuwe vorm: Veel staal toegepast aan zwak casco. Geraadpleegd op 1 oktober 2018 van https://www.bouwwereld.nl/project/wederopbouwflat-krijgtnieuwe-vorm/
Brand, S. (1994). How buildings learn: What happens after they’re built. New York: Penguin Books.
Braun, C., & Winter, R. (2005). A comprehensive enterprise architecture metamodel and its implementation using a metamodelling platform. St. Gallen: Institute for Information Management University of St. Gallen.
Braungart, M., & McDonough, W. (2002). Cradle to Cradle: Remaking the way we make things. New York: North Point Press.
Brinksma, H. (2017). Toekomstbestendig renoveren (Proefschrift). Delft: Technische Universiteit Delft.
Brouwers, R., De Gunst, D., & Van Heeswijk, H. (2013). Nieuwe kansen voor de galerijflat: Ideeën en aanbevelingen voor de komende vijftig jaar. Amsterdam: NDCC publishers.
Brundtland, G. H. (1987). Report of the World Commission on Environment and Development: Our common
future. United Nations. Geraadpleegd op 7 juni 2017 van http://www.un-documents.net/our-commonfuture.pdf
Buchner, F. (z.d.). Groen in wederopbouwwijken. Geraadpleegd op 1 oktober 2018 van https://praktijkvoorbeelden.cultureelerfgoed.nl/praktijkvoorbeelden/groen-wederopbouwwijken
Buck, S. T., Van Keulen, B., Bosselaar, L., & Gerlagh, T. (2010). Protocol monitoring hernieuwbare energie, update 2010. ( No. 2DENB1013).Agentschap NL.
BZK. (2019). Cijfers over wonen en bouwen 2019. Den Haag: Ministerie van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties.
CBS. (z.d.). Begrippen. Geraadpleegd op 18 mei 2018 van https://www.cbs.nl/nl-nl/onze-diensten/methoden/begrippen?tab=s#id=stedelijkheid--van-een-gebied--CBS. (2014). Energie en milieu: Indicatoren: Huishoudelijk energieverbruik per inwoner, 1950-2013.
Geraadpleegd op 1 november 2018 van https://www.clo.nl/indicatoren/nl003617-huishoudelijkenergieverbruik-per-inwoner
CBS. (2016). Aantallen en kenmerken van verenigingen van eigenaren: Een verkennend onderzoek. Den Haag: Centraal Bureau voor de Statistiek.
CBS. (2017a). Forse groei autokilometers. Geraadpleegd op 18 mei 2018 van https://www.cbs.nl/nl-nl/nieuws/2017/41/forse-groei-autokilometers
CBS. (2017b). Huishoudens in bezit van auto of motor; huishoudkenmerken. Geraadpleegd op 18 mei 2018 van https://opendata.cbs.nl/statline/#/CBS/nl/dataset/81845NED/table?ts=1528112933457
CBS. (2018). Voorraad woningen en niet-woningen; mutaties, gebruiksfunctie, regio. Geraadpleegd op 23 februari 2018 van https://opendata.cbs.nl/statline/#/CBS/nl/dataset/82900NED/table?ts=1519376771837
CBS. (15 augustus, 2019a). Kwart bedrijven ervaart personeelstekort. Geraadpleegd op 6 september 2019 van https://www.cbs.nl/nl-nl/nieuws/2019/33/kwart-bedrijven-ervaart-personeelstekort
CBS. (29 augustus, 2019b). Bedrijven; bedrijfsgrootte en rechtsvorm. Geraadpleegd op 6 september 2019 van https://opendata.cbs.nl/statline/#/CBS/nl/dataset/81588ned/table?fromstatweb
Cerón, I., Caamaño-Martín, E., & Neila, F. J. (2013). ‘State-of-the-art’ of building integrated photovoltaic products. Renewable Energy, 58, 127-133.
Chang, S., Cheng, P., Li, G., & Yang, Y. (2018). Transparent polymer photovoltaics for solar energy harvesting and beyond. Joule, 2(6), 1039-1054.
Chastas, P., Theodosiou, T., Bikas, D., & Kontoleon, K. (2017). Embodied energy and nearly zero energy buildings: A review in residential buildings. Procedia Environmental Sciences, 38, 554-561. doi:http://dx-1doi-1org-1sciencedirect.stcproxy.han.nl/10.1016/j.proenv.2017.03.123
Cheshire, D. (2016). Building revolutions: Applying the circular economy to the built environment. Newcastle upon Tyne: RIBA Publishing.
Chowdhury, M. S., Rahman, K. S., Chowdhury, T., Nuthammachot, N., Techato, K., Akhtaruzzaman, M., . . .Amin, N. (2020). An overview of solar photovoltaic panels’ end-of-life material recycling. Energy Strategy Reviews, 27, 100431. doi:https://doi.org/10.1016/j.esr.2019.100431
Circular Ecology. (2011). Embodied energy and carbon: The ICE database. Geraadpleegd op 1 augustus 2018 van http://www.circularecology.com/embodied-energy-and-carbon-footprint-database.html#.W1HKw7gyVPY
Circular Ecology. (2018). Glossary of terms and definitions. Geraadpleegd op 1 augustus 2018 van http://www.circularecology.com/glossary-of-terms-and-definitions.html#.W1HXFLgyVPYClearVue-PV. (2018). Clearvue-PV. Geraadpleegd op 1 mei 2019 van http://www.clearvuepv.com/wpcontent/uploads/2018/07/ClearVue-PV-Brochure-v3.pdf
CO2-emissiefactoren. (2019). Lijst emissiefactoren. Geraadpleegd op 1 mei 2019 van
https://www.co2emissiefactoren.nl/lijst-emissiefactoren/#brandstoffen_energieopwekking
CO2-emissiefactoren. (januari, 2020). Lijst emissiefactoren. Geraadpleegd op 21 januari 2020 van https://www.co2emissiefactoren.nl/lijst-emissiefactoren/#elektriciteit
Cramer, J. (2014). Milieu. (Elementaire Deeltjes: 16). Amsterdam: Amsterdam University Press B.V.
Criscimagna, N. H. (2005). Form, fit, function, and interface - an element of an open system strategy.
The Journal of the Reliability Analysis Center, (First quarter), 7-14.
CROW. (2008). Parkeerkencijfers - basis voor parkeernormering. (Publicatie 182). Ede: CROW.
Cuperus, Y. (2001). An introduction to open building. Paper presented at the 9th International Group for Lean Construction Conference. Singapore. Geraadpleegd op 30 mei 2018 van http://cic.vtt.fi/lean/singapore/CuperusFinal.pdf
Da Conceição van Nieuwenhuizen, J. (2015). Galerijflats, de naakte waarheid: Interview met Hans van Heeswijk en Dick de Gunst. Stedenbouw & Architectuur, (5), 36-39.
Da Rocha, C. G., Formoso, C. T., & Tzortzopoulos, P. (2015). Adopting product modularity in house building to support mass customisation. Sustainability, 7(5), 4919-4937. Geraadpleegd op 1 september 2019 van http://www.mdpi.com/2071-1050/7/5/4919/htm
Dana, K. (2015). Transformation de 530 logements, Cité du Grand-parc à Bordeaux. D’Architectures, 240, 62-67.
Dana, K. (2016). Die cité du Grand Parc in Bordeaux. Bauwelt, (39), 38-47.
De Boer, W. W., Verheij, F. J., Moldovan, N., Van der Veen, V., Groeman, V., Schrijner, V., . . . Quist, A. (2007).
Energie-eiland, de haalbaarheid van drie verschillende opties van energieopslag voor Nederland. (No. 30620183-Consulting 07-0770). Arnhem: KEMA.
De Energieconsultant. (z.d.). Omrekening van m3 (n) naar kWh. Geraadpleegd op 1 september 2019 van https://www.energieconsultant.nl/energiemarkt/energie-berekeningen-uit-de-praktijk/omrekening-vanm3-n-naar-kwh/
De Gunst, D., & Van Heeswijk, H. (2017). Opwaardering en renovatie flatgebouw De Meidoorn. (Brochure). Amsterdam: Hans van Heeswijk architecten.
De Hollandsche Molen. (z.d.-a). Geschiedenis: Van windrecht naar molenbeschermingszone. Geraadpleegd op 30 juli 2018 van http://www.molenbiotoop.nl/content.php?page=6.1&menu=3
De Hollandsche Molen. (z.d.-b). Nolet te Schiedam. Geraadpleegd op 30 juli 2018 van https://www.molens.nl/molen/zoek-een-molen/molendetail/?molenid=1322
De Hoog, T. (2018a). Corporaties lopen voorop bij verduurzaming. Duurzaam Gebouwd, 39, 12-17.
De Hoog, T. (2018b). Opschalen van opslag is de missie. Duurzaam Gebouwd, (41), 98-99.
De Jonker, M., Mans, D. G., & Wijte, S. N. M. (2016). Toelichting onderzoeksverplichting zorgplicht:
Duidelijkheid over onderzoeksverplichting galerijflats. Gouda: Stichting CURNET.
De Laat, R. P. M. (17 april, 2014). Wetsgeschiedenis: Waarom de coöperatieve flatvereniging nog bestaat.
Geraadpleegd op 21 november 2019 van https://www.vverecht.nl/2014/04/wetsgeschiedenis-waaromde-cooperatieve-flatvereniging-nog-bestaat/
De Vreeze, A. S. G. (1993). Woningbouw, inspiratie & ambities: Kwalitatieve grondslagen van de sociale woningbouw in Nederland (Proefschrift).
De Vries, F. (22-10, 2014). Overheid moet wél toekomsteisen stellen aan gebouwen. Geraadpleegd op 18 oktober 2018 van https://www.infillsystems.nl/sites.php?fb=fb_news_showitem&sid=4
De-. (z.d.). In Van Dale Online. Geraadpleegd op 1 augustus 2018 van https://www.vandale.nl/zoeken/zoeken.do#
Debbarma, M., Sudhakar, K., & Baredar, P. (2017). Comparison of BIPV and BIPVT: A review. Resource-Efficient Technologies, 3(3), 263-271.
Den Hollander, M. C., Bakker, C. A., & Hultink, E. J. (2017). Product design in a circular economy: Development of a typology of key concepts and terms. Journal of Industrial Ecology, 21(3), 517-525.
Den Hollander, M. C. (2018). Design for managing obsolescence: A design methodology for preserving product integrity in a circular economy (Doctoral thesis). Delft: Delft University of Technology.
Den Hollander, J. P. (2019). Circulair meten. Bouwen Met Staal, (268), 48-52.
Den Ouden, B., Graafland, P., & Warnaars, J. (2018). Elektronen en/of moleculen: Twee transitiepaden voor een CO2-neutrale toekomst. (Verkenning). Utrecht: Berenschot Groep B.V.
Den Ouden, B., Warnaars, J., Bianchi, R., & Lintmeijer, N. (2018). Het ‘warmtescenario’: Beelden van een op warmte gerichte energievoorziening in 2030 en 2050. (Eindrapport). Utrecht: Berenschot Groep B.V.
Densley Tingley, D., & Davison, B. (2011). Design for deconstruction and material reuse. Proceedings of the ICE – Energy, 164, 195-204
Densley Tingley, D., Giesekam, J., & Cooper-Searle, S. (2018). Applying circular economic principles to reduce embodied carbon. In F. Pomponi, C. De Wolf & A. Moncaster (Eds.), Embodied carbon in buildings (pp. 265-285). Cham: Springer.
D’Haeseleer, W. (2005). Energie vandaag en morgen: Beschouwingen over energievoorziening en -gebruik. Leuven (B): Uitgeverij Acco.
Dileep, G. (2020). A survey on smart grid technologies and applications. Renewable Energy, 146, 2589-2625.
Direct Current. (2016). Innovatief DC-systeem op gelijkstroom. Geraadpleegd op 12 september 2016, van http://www.directcurrent.eu/nl/projecten/stroomversnelling
Dis-. (z.d.). In Van Dale Online. Geraadpleegd op 1 augustus 2018 van https://www.vandale.nl/zoeken/zoeken.do#
Disch, R. (z.d.). Solar Architektur. Geraadpleegd op 1 augustus 2018 van http://www.rolfdisch.de/en/architects-office/
Doepel, D. (z.d.). Maak kennis met de Dutch Windwheel. Geraadpleegd op 1 augustus 2018 van https://dutchwindwheel.com/
Doyle, T., Erion-Lorico, T. & Desharnais, R. (2018). 2018 PV module reliability scorecard. Geraadpleegd op 20 augustus 2019 van https://www.dnvgl.com/news/2018-pv-module-reliability-scorecard-121786
Doodeman, M. (11 oktober, 2017). Rutte III neemt afscheid van woningen op gas. Geraadpleegd op 1 augustus 2018 van https://www.cobouw.nl/woningbouw/nieuws/2017/10/rutte-iii-nieuwe-enbestaande-woningen-van-gas-los-101253396
Doodeman, M. (29-03, 2018). Personeelstekort in de bouw: De stand van zaken. Geraadpleegd op 18 oktober 2018 van https://www.cobouw.nl/bouwbreed/artikel/2018/03/personeelstekort-in-debouw-101259475
Durmisevic, E. (2001). From massive construction to decomposition of housing: A way to support further industrialization and customization of housing.
Durmisevic, E. (2006). Transformable building structures: Design for disassembly as a way to introduce sustainable engineering to building design & construction (Doctoral thesis). Delft: Technische Universiteit Delft.
DuurzaamGebouwd.nl. (2017). Gasloze flat met toekomst in Utrecht. Geraadpleegd op 1 augustus 2018 van DWA. (18 september, 2018). Infraroodverwarming; een kostbaar alternatief. Geraadpleegd op 7 januari 2020 van https://www.dwa.nl/actueel/infraroodverwarming-minder-gunstig-dan-beloofd/
ECN. (2013). Hernieuwbare energie - projecten. Geraadpleegd op 1 augustus 2018 van https://www.ecn.nl/nl/samenwerking/sde/hernieuwbare-energie-projecten/
ECN. (2015). Van zonnepaneel tot schaduwpaneel. Geraadpleegd op 1 augustus 2018 van https://www.ecn.nl/nl/nieuws/item/van-zonnepaneel-tot-schaduwpaneel/
ECN. (2017). Dutch Solar Design Façade module optimises appearance, yield and sustainability.
Geraadpleegd op 1 augustus 2018 van https://www.ecn.nl/news/item/dutch-solar-design-facademodule-optimises-appearance-yield-and-sustainability/
Economidou, M., Atanasiu, B., Despret, C., Maio, J., Nolte, I., & Rapf, O. (2011). Europe’s buildings under the microscope: A country-by-country review of the energy performance of buildings. Brussel: Buildings Performance Institute Europe (BPIE).
Ecovat. (2018). Ondergrondse thermische seizoensopslag helpt pieken in het net te voorkomen.
Geraadpleegd op 9 maart 2019 van https://www.ecovat.eu/nieuws/ondergrondse-thermischeseizoensopslag-helpt-pieken-in-het-net-voorkomen/
Edepartment. (2017). Extra: Innovaties op gebied van windenergie. Geraadpleegd op 30 juli 2018 van http://www.edepartment.nl/belangrijkste-energietrends-2017/
Eekhout, M. (1997). POPO of ontwerpmethoden voor bouwproducten en bouwcomponenten. Delft: Delft University Press.
Eekhout, M. (2014). De galerijflat 3.0? Geraadpleegd op 1 mei 2014 van https://www.cobouw.nl/bouwbreed/artikel/2014/03/de-galerijflat-3-0-101242906
Elektrisch. (z.d.). In Van Dale Online. Geraadpleegd op 12 september 2016, van https://www.vandale.nl/zoeken/zoeken.do#
Ellen MacArthur Foundation. (2012). Towards the circular economy: Economic and business rationale for an accelerated transition. Cowes (UK): Ellen MacArthur Foundation.
Ellen MacArthur Foundation. (2015). Circularity indicators: An approach to measuring circularity, methodology. Ellen MacArthur Foundation.
Ellen MacArthur Foundation. (2017). What is a circular economy?: A framework for an economy that is restorative and regenerative by design. Geraadpleegd op 1 augustus 2018 van https://www.ellenmacarthurfoundation.org/circular-economy/concept
Ellen MacArthur Foundation. (2017). Circular economy system diagram. Geraadpleegd op 1 augustus 2018 van https://www.ellenmacarthurfoundation.org/circular-economy/concept/infographic
Emmitt, S., Olie, J., & Schmid, P. (2004). Principles of architectural detailing. Oxford: Blackwell Publishing Ltd.
ENDIS. (2012). ENDIS: Portiekflatrenovatie. (Brochure). Tilburg: ENDIS.
Energie. (z.d.). In Van Dale Online. Geraadpleegd op 1 augustus 2018 van https://www.vandale.nl/zoeken/zoeken.do#
Energielinq. (2015). Definities kennispapers nul op de meter. Geraadpleegd op 1 augustus 2018 van http://energielinq.nl/uploads/attachment/file/5/90/00_Definities_1.01-1448981426.pdf
EnergyVille. (2017). Opiniestuk: Energiezuinige gebouwen of energie-intelligente gebouwen? Geraadpleegd op 17 maart 2017 van http://www.energyville.be/nieuwsbericht/opiniestuk-energiezuinige-gebouwenenergie-intelligente-gebouwen
Energy Storage Association. (2018). Energy storage technologies. Geraadpleegd op 10 juli 2018 van http://energystorage.org/energy-storage/energy-storage-technologies
EnergyVille. (2017). Opiniestuk: Energiezuinige gebouwen of energie-intelligente gebouwen? Geraadpleegd op 7 maart 2017 van http://www.energyville.be/nieuwsbericht/opiniestuk-energiezuinige-gebouwenenergie-intelligente-gebouwen
Ennstal. (2 april, 2012). Sanierung Johann Boehmstrasse. Geraadpleegd op 22 augustus 2016 van https://nachhaltigwirtschaften.at/resources/hdz_pdf/120328_presseunterlagen_kapfenberg.pdf
EPEA. (z.d.). Cradle to Cradle: visie. Geraadpleegd op 30 mei 2017 van http://www.epea.nl/visie/
Europese Commissie. (2014a). Naar een circulaire economie: Een afvalvrij programma voor Europa. Brussel: Europese Commissie.
Europese Commissie. (2014b). Mededeling van de commissie aan het Europees Parlement, de Raad, het Europees Economisch en Sociaal Comité en het Comité van de regio’s over mogelijkheden voor hulpbronnen-efficiëntie in de bouwsector. ( No. COM(2014) 445 final). Brussel: Europese Commissie.
Europese Commissie. (2015). Maak de cirkel rond: Een EU-actieplan voor de circulaire economie. (No. COM (2015) 614 final). Brussel: Europese Commissie.
European Commission. (2016). Paris Agreement. Geraadpleegd op 1 augustus 2017 van http://ec.europa.eu/clima/policies/international/negotiations/paris/index_en.htm
European Commission. (2017a). Getting started with PVGIS. Geraadpleegd op 11 december 2017 van http://re.jrc.ec.europa.eu/PVGIS5-release.html
European Commission. (2017b). Photovoltaic Geographical Information System. Geraadpleegd op 11 december 2017 van https://re.jrc.ec.europa.eu/pvg_tools/en/tools.html#MR
European Commission. (6 december, 2019a). Energy performance of buildings. Geraadpleegd op 22 december 2019 van https://ec.europa.eu/energy/en/topics/energy-efficiency/energy-performance-ofbuildings/overview European Commission. (2019b). The European green deal. (No. COM(2019) 640 final). Brussels: European Commission.
European Commission. (z.d.). NZEB. Geraadpleegd op 22 december 2019 van https://ec.europa.eu/energy/content/nzeb-24_en
EVDB. (2018). Elektrische voertuigen database. Geraadpleegd op 18 mei 2018 van https://ev-database.nl/
Expertise Centrum Warmte. (30 september, 2019). Geothermie: Factsheet voor het maken van de transitievisie warmte door gemeenten. Geraadpleegd op 21 december 2019 van
Feist, W., Pluger, R., Schnieders, J., Kah, O., Kaufman, B., Krick, B., . . . Steiger, J. (2016). Handboek nZEBtool:
Voor het ontwerpen van een (nearly) zero energy building: Het internationale PHPP (versie 9)vertaald voor de Nederlandse markt (C. Rose Trans.).
Flager, F. L. (2003). The design of building structures for improved life-cycle performance (Master).
Geraadpleegd op 1 juli 2018 van http://dspace.mit.edu/bitstream/handle/1721.1/29552/52723360.pdf?sequence=1&origin=publication_detail
FME. (2017). Grootschalige energieopslag. (Visiedocument). Zoetermeer: FME.
Frearson, A. (2012). House N by sou fujimoto architects. Geraadpleegd op 1 november 2018 van https://www.dezeen.com/2012/01/19/house-n-by-sou-fujimoto-architects/
Galiotto, N., Heiselberg, P., & Knudstrup, M. (2015). Integrated renovation process: Overcoming barriers to sustainable renovation. Journal of Architectural Engineering, 22(1), 1-12.
Gasunie. (z.d.). Gasunie unit-converter. Geraadpleegd op 1 september 2019 van https://unit-converter.gasunie.nl/
Geelen, D., Reinders, A., & Keyson, D. (2013). Empowering the end-user in smart grids: Recommendations for the design of products and services. Energy Policy, 61, 151-161.
Geissbauer, R., Lübben, E., Schrauf, S., & Pillsbury, S. (2018). Digital champions: How industry leaders build integrated operations ecosystems to deliver end-to-end customer solutions. ( No. Strategy&: Global Digital Operations Study 2018). Munich: PwC.
Gemeente Arnhem. (2014). Parkeernormen: Bijlage. Arnhem: gemeente Arnhem.
Geraedts, R. P. (2013). Adaptief vermogen. (Eindrapportage fase 1). Delft: CPI.
Giele, M. (15 oktober, 2018). Triodos III in Driebergen-Zeist door RAU: Een remontabele bank in een bank.
Geraadpleegd op 1 december 2018 van https://www.dearchitect.nl/architectuur/artikel/2018/10/triodos-iii-in-driebergen-zeist-door-rau-een-remontabele-bank-in-een-bank-101201738
Gleeson-White, J. (2014). Six Capital: The Revolution Capitalism has to have – or can accountants save the planet? Sydney (AU): Allen & Unwin.
Glinz, M. (2012). A glossary of requirements engineering terminology. (No. Version 1.4). Fürth (D): International Requirements Engineering Board.
Google Maps. (2018). Geraadpleegd op 18 mei 2018 van https://www.google.nl/maps/@52.0263008,4.4249961,1030m/data=!3m1!1e3?hl=en
Goossen, C. (2018). Asser servicekostenmodel, 28 galerijappartementen te Assen. Geraadpleegd op 28 juli 2018 van http://www.bouwnext.nl/project/asser_servicekostenmodel/
Göpfert, J. (1998). Modulare Produktentwicklung: Zur gemeinsamen Gestaltung von Technik und Organisation. Wiesbaden: Springer Fachmedien.
Gosztonyi, S., Stefanowicz, M., Bernardo, R., & Blomsterberg, Å. (2016). Multi-active façade for Swedish multi-family homes renovation – evaluating the potentials of passive design measures. Journal of Façade Design & Engineering, 4(3)
Grevers, R. (2019). Het geluid van lucht/water-warmtepompen: Is de wetgever horende doof? Geraadpleegd op 14 juni 2019 van https://www.duurzaamgebouwd.nl/expertpost/20190613-hetgeluid-van-lucht-water-warmtepompen-is-de-wetgever-horende-doof/1/rnxRXmSy
Haase, M., & Löfström, E. (2015). Building augmented wind turbines – BAWT: Integrated solutions and technologies of small wind turbines. Oslo: SINTEF Academic Press.
Habraken, N. J. (1961). De dragers en de mensen: Het einde van de massawoningbouw. Amsterdam: Scheltema & Holkema N.V.
Habraken, N. J. (1992). An efficient response to user’s individual preferences. Housing Design 2000 Conference, Singapore.
Habraken, N. J. (2002). The uses of levels. Open House International, 27(2)
Habraken, N. J. (z.d.). Open building; brief introduction. Geraadpleegd op 1 augustus 2018 van https://www.habraken.com/html/introduction.htm
Harmsma, S., & Mulder, H. F. H. M. (2006). Asbest in kaart: Historisch onderzoek asbestgebruik: Methode asbestkansenkaart. Groningen: ReGister Historisch onderzoeksbureau bv.
Hasselaar, B. (2016). Active house: Ontwerprichtlijnen. Brussel: Active House Alliantie.
Hecht, C. (2016). Die Wärmewende in Großstädten: Ambitioniertes München. Geraadpleegd op 1 augustus 2018 van https://www.tiefegeothermie.de/top-themen/die-waermewende-in-grossstaedtenambitioniertes-Muenchen
Heliatek. (2018a). Technical Data. Geraadpleegd op 1 augustus 2018 van https://www.heliatek.com/en/solar-films/technical-data
Heliatek. (2018b). Building envelopes powered by HeliaFilm® and HeliaSol®. Geraadpleegd op 1 augustus 2018 van https://www.heliatek.com/en/applications/buildings
Hensen, J. L. M. (1995). Energie in gebouwen: Ontwerpbeslissingen verdienen computersimulatie. TVVL Magazine, 24(3), 37-41.
Hentschke, C. S., Amorim, L. G., Formoso, C. T., Tzortzopoulos, P., & Echeveste, M. E. (2019). Connections between mass customisation practices in housing and lean production. 27th Annual Conference of the International Group for Lean Construction (IGLC), Dublin, Ireland. 1369-1380.
Hermans, M., & Van Rijn, E. (2014). Gebouwen met toekomstwaarde!: Het bepalen van de toekomstwaarde van gebouwen vanuit het perspectief van adaptief vermogen, financieel rendement en duurzaamheid. (Eindrapport No. 001644.001.01/13002053/EvR/ISO:MH/SMT). Rotterdam: Brink Groep, CPI.
Hertzberger, H. (2005). Lessons for students in architecture (5th ed.). Rotterdam: Nai010 Uitgevers/Publishers.
Hoebergen, A., & Van Middelkoop, M. (2020). Statistische trends: Huishoudens betalen bijna 10 procent minder voor energie. Den Haag: CBS.
Hoekman, J. (15 juni, 2011). Flatgebouw zonder onderhoud levert gevaar op. Geraadpleegd op 1 augustus 2018 van https://www.rd.nl/meer-rd/wetenschap-techniek/flatgebouw-zonder-onderhoud-levertgevaar-op-1.616847
Hoen, P. J. J., & Thijs, R. V. L. M. (1981). Verbeterde graaddagenmethode. (No. 80-16-K, herziene druk). Eindhoven: Technische Hogeschool Eindhoven.
Hoenderbos, A. L. M., Prak, N. L., & Priemus, H. (1986). Verval van naoorlogse woningen: Een probleemschets. Delft: Delftse Universitaire Pers.
Hong, Y., Deng, W., Ezeh, C. I., & Peng, Z. (2019). Attaining sustainability in built environment: Review of green retrofit measures for existing buildings. The Third International Conference on Energy Engineering and Environmental Protection (EEEP), At Sanya, China. , 227
Hop, M. E. C. M., & Hiemstra, J. A. (2013). Ecosysteemdiensten van groene daken en gevels: Een literatuurstudie naar diensten op het niveau van wijk en stad. ( No. PPO Projectnummer: 32 361 16511). Wageningen: Praktijkonderzoek Plant & Omgeving, onderdeel van Wageningen UR, Business Unit Bloembollen, Boomkwekerij en Fruit.
Hovenier, J. (2014). Energie besparen met de plattegrond. (Brochure). Amsterdam: BNA Onderzoek.
Hugo, Y. A., Kout, W., & Dalessi, G. (2016). The hydrogen bromine flow battery for a large-scale integration of variable renewable electricity: State-of-the-art review. Arnhem: Elestor.
Huijbregts, M. A. J., Steinmann, Z. J. N., Elshout, P. M. F., Stam, G., Verones, F., Vieira, M. D. M., . . . Van Zelm, R. (2017). ReCiPe 2016 v1.1: A harmonized life cycle impact assessment method at midpoint and endpoint level: Report I: Characterization. (RIVM Report 2016-0104a). Bilthoven: National Institute for Public Health and the Environment (RIVM).
Huld, T., & Dunlop, E. D. (2017). Photovoltaic geographical information system - interactive maps. Geraadpleegd op 11 december 2017 van http://re.jrc.ec.europa.eu/pvgis/apps4/pvest.php
Husain, A. A. F., Hasan, W. Z. W., Shafie, S., Hamidon, M. N., & Pandey, S. S. (2018). A review of transparent solar photovoltaic technologies. Renewable and Sustainable Energy Reviews, 94, 779-791.
IBISpower. (z.d.). Powernest. Geraadpleegd op 30 juli 2018 van http://www.ibispower.eu/products/powernest-2/
ICDuBo. (z.d.). Ventileren decentraal WTW Fresh-r. Geraadpleegd op 22 augustus 2018 van https://www.icdubo.nl/oplossing/ventileren-decentraal-wtw-fresh-r/
IIRC. (z.d.). Get to grips with the six capitals. Geraadpleegd op 9 november 2018 van https://integratedreporting.org/what-the-tool-for-better-reporting/get-to-grips-with-the-six-capitals/
Inhabitat. (2008). BEDZED: Beddington zero energy development in london. Geraadpleegd op 9 November 2018 van https://inhabitat.com/bedzed-beddington-zero-energy-development-london/
Insert. (2019). 12R model. Geraadpleegd op 11 september 2019 van https://insert.nl/12r-model/
In’t veld, J. (1998). Analyse van organisatieproblemen: Een toepassing van denken in systemen en processen (7e druk ed.). Groningen: Noordhoff Uitgevers B.V.
Inside Out. (2018). Inside out, op weg naar energieleverende hoogbouwflats: Rapportage fase 1: proof-of-principle. (Openbare samenvatting No. TKI Urban Energy 1407302). TKI Urban Energy.
Isso. (2015). EnergieVademecum energiebewust ontwerpen van nieuwbouwwoningen: 10.2.1 PV-systemen. Geraadpleegd op 12 april 2018 van https://kennisbank.isso.nl/docs/overig/energievademecum/2015/10/10.2/10.2.1[1]
Iwell. (2019). Grootschalige opslagsystemen. Geraadpleegd op 1 augustus 2019 van https://iwell.nl/producten/grootschalige-opslagsystemen/
Jansen, S. C., Terés-Zubiaga, J., & Luscuere, P. G. (2012). The exergy approach for evaluating and developing an energy system for a social dwelling. Energy and Buildings, 55, 693-703. doi:https://doi.org/10.1016/j.enbuild.2012.08.049
Jelle, B.P., Breivik, C., & Røkenes, H.D. (2012). Building integrated photovoltaic products: A state-of-the-art review and future research opportunities. Solar Energy Materials and Solar Cells, 100(0), 69-96.
Jensen, K., Nielsen, K., & Brunoe, T. (2015). Application of mass customization in the construction industry.
IFIP International Conference on Advances in Production Management Systems (APMS), Tokyo, Japan. 161-168.
Jian, L., Zechun, H., Banister, D., Yongqiang, Z., & Zhongying, W. (2018). The future of energy storage shaped by electric vehicles: A perspective from China. Energy, 154, 249-257.
Jisc. (2013). Pace layering. Geraadpleegd op 1 juli 2018 van http://www.jiscinfonet.ac.uk/tools/pacelayering/
Jonker, F., De Jonker, M., Mans, D. G., & Wijte, S. N. M. (2014). Constructieve veiligheid van uitkragende galerijplaten: Tweede, herziene uitgave van CUR-publicatie 248. (No. 248). Rotterdam: SBRCURnet en Platform Constructieve Veiligheid.
Jonker, J., Stegeman, H. & Faber, N. (2018). De circulaire economie: Denkbeelden, ontwikkelingen en business modellen: Whitepaper. Geraadpleegd op 7 juni 2018 van https://www.circulairebusinessmodellen.nl/dl/WhitePaperCirculaireEconomie2017V3ebook.pdf
Jorritsma, P., & Berveling, J. (2014). Niet autoloos, maar auto later: Voor jongvolwassenen blijft de auto een aantrekkelijk perspectief. (No. KiM-14-A02). Den Haag: Kennisinstituut voor Mobiliteitsbeleid (KIM).
Joshi, S. S., & Dhoble, A. S. (2018). Photovoltaic -thermal systems (PVT): Technology review and future trends. Renewable and Sustainable Energy Reviews, 92, 848-882.
Kabalci, E., & Kabalci, Y. (2018). Introduction to smart grid architecture. In E. Kabalci, & Y. Kabalci (Eds.), Smart grids and their communication systems: Energy systems in electrical engineering. Singapore: Springer.
Kapteijns, J. H. M. (1989). Open bouwen buurtvernieuwing: Een verkennend onderzoek naar de toepassing van open bouwen in het kader van IOP-bouw. Delft: OBOM.
Karthaus, E. W., Burggraaf, J. E., & De Gier, M. H. W. (2008). Werkwijze voor het regelen van het klimaat in een gebouw, alsmede bijbehorend gebouw. (Octrooi NL2001816 ed.). Den Haag: Octrooicentrum Nederland: F24F5/00.
KC, A., Whale, J., & Urmee, T. (2019). Urban wind conditions and small wind turbines in the built environment: A review. Renewable Energy, 131, 268-283.
Katerra. (2019). Building platforms: A new combination of manufacturing efficiency and design freedom for the built environment. Geraadpleegd op 1 december 2019 van https://www.katerra.com/products/building-platforms/
Kendall, S. (2015). Notes toward a history of the Matura infill system development. Philadelphia: Ball State University.
KIWA. (2012). Declaration regarding the efficiency of a shower heat recovery unit. Geraadpleegd op 1 september 2019 van http://www.brieswaterenenergie.nl/douche-wtw.html
KIWA. (2019). Declaration regarding the efficiency of a shower heat recovery unit. Geraadpleegd op 1 september 2019 van https://www.technea.nl/product/joulia-twinline-douchegoot-wtw/#omschrijving
Klein, T. (2013). Integral façade construction: Towards a new product architecture for curtain walls (Doctoral thesis). Delft: Architecture and the Built Environment.
Kleiwegt, E., & De Coo, W. (oktober 2018). Handreiking aquathermie: Hoe gaan we verder met TEO en TEA? Geraadpleegd op 1 augustus 2019 van https://www.stowa.nl/sites/default/files/assets/PUBLICATIES/Publicaties%202018/STOWA%202018-47%20handreiking%20aquathermie.pdf
Klimaatwet. (2019). Geraadpleegd op 21 december 2019 van https://wetten.overheid.nl/BWBR0042394/2020-01-01
Klugmann-Radziemska, E., & Wcisło-Kucharek, P. (2017). Photovoltaic module temperature stabilization with the use of phase change materials. Solar Energy, 150, 538-545.
KNMI. (z.d.-a). Klimaatatlas: Klimatogram, per station: De Bilt. Geraadpleegd op 18 mei 2018 van http://www.klimaatatlas.nl/klimaatatlas.php
KNMI. (z.d.-b). Klimaatatlas: Langjarig gemiddelde 1981-2010: Gemiddelde jaarlijkse globale straling. Geraadpleegd op 18 mei 2018 van http://www.klimaatatlas.nl/klimaatatlas.php
KNMI. (2015a). Jaaroverzicht van het weer in Nederland: 2014. De Bilt: Koninklijk Nederlands Meteorologische Instituut.
KNMI. (2015b). KNMI’14 – klimaatscenario’s voor Nederland: Leidraad voor professionals in klimaatadaptatie. (Herziene uitgave 2015). De Bilt: Koninklijk Nederlands Meteorologisch Instituut.
KNMI. (2016). Jaaroverzicht van het weer in Nederland: 2015. De Bilt: Koninklijk Nederlands Meteorologische Instituut.
KNMI. (2017a). Jaaroverzicht van het weer in Nederland: 2016. De Bilt: Koninklijk Nederlands Meteorologische Instituut.
KNMI. (2017b). Klimatologie: Daggegevens van het weer in Nederland. Geraadpleegd op 12 december 2017 van http://projects.knmi.nl/klimatologie/daggegevens/selectie.cgi
KNMI. (2018). Klimatologie: Daggegevens van het weer in Nederland. Geraadpleegd op 18 mei 2018 van http://projects.knmi.nl/klimatologie/daggegevens/selectie.cgi
Koezjakov, A., Urge-Vorsatz, D., Crijns-Graus, W., & Van den Broek, M. (2018). The relationship between operational energy demand and embodied energy in Dutch residential buildings. Energy and Buildings, 165, 233-245.
Koffijberg, J. J. (1997). Kwaliteit met beleid: Voorschriften en wenken ter discussie: Deelstudie vijftig jaarDGVH. (No. OTB-Werkdocument 97-02). Delft: Delft University Press.
Korbee, H. (2018). Circulair versus duurzaam versus energieneutraal bouwen. Geraadpleegd op 14 mei 2019 van https://www.duurzaamgebouwd.nl/expertpost/20180112-circulair-versus-duurzaam-versusenergieneutraal-bouwen
Kortman, J., Vis, A., & Moret, E. (2016). Winst en waardecreatie bij energie renovaties: Eindrapport waardecreatie bij energie renovatieprojecten in de woningbouw. Amsterdam: IVAM UvA BV.
Kosorić, V., Lau, S., Tablada, A., & Lau, S. S. (2018). General model of photovoltaic (PV) integration into existing public high-rise residential buildings in singapore – challenges and benefits. Renewable and Sustainable Energy Reviews, 91, 70-89.
Kristinsson, J., & Van den Dobbelsteen, A. (2009). Smart skin: A step aside in zero-energy building. 3rd International Conference on Smart and Sustainable Built Environments (SASBE 2009), Delft.
Kumar Dixit, M., Fernández-Solís, J. L., Lavy, S., & Culp, C. H. (2010). Identification of parameters for embodied energy measurement: A literature review. Energy and Buildings, 42, 1238-1247.
Lamnatou, C., Mondol, J. D., Chemisana, D., & Maurer, C. (2015). Modelling and simulation of buildingintegrated solar thermal systems: Behaviour of the system. Renewable and Sustainable Energy Reviews, 45(0), 36-51.
Langston, C., Wong, F. K. W., Hui, E. C. M., & Shen, L. (2008). Strategic assessment of building adaptive reuse opportunities in Hong Kong. Building and Environment, 43, 1709-1718.
Lansink, A. (2018). Ladder van Lansink. Geraadpleegd op 1 december 2018 van http://www.adlansink.nl/voorbeeld-pagina/
Larsen, J., Urry, J., & Axhausen, K. (2006). Mobilities, networks, geographies. Hampshire, U.K.: Ashgate Publishing.
Leguijt, C., Groot, M. I., Koot, M., & Wielders, L. M. L. (2009). Elektrische concepten voor woningen. (No.09.3884.23). Delft: CE Delft.
Leupen, B. A. J. (2002). Kader en generieke ruimte: Een onderzoek naar de veranderbare woning op basis van het permanente. (PhD Thesis).
Leupen, B., & Mooij, H. (2012). Housing design. A manual. NAi Publishers.
Lichtenberg, J. (2004). Slimbouwen©, a rethinking of building, a strategy for product development. Paper presented at the 21st Conference on Passive and Low Energy Design, Eindhoven, the Netherlands, 19-22. Geraadpleegd op 18 oktober 2018 van http://alexandria.tue.nl/openaccess/635611/p0830final.pdf
Lichtenberg, J. (2005). Slimbouwen. Boxtel: Aeneas.
Lichtenberg, J. J. N., Van Dartel, H. A. J., Zeiler, W., & Van Panhuys, O. T. H. (2005). Het integraal ontwerpen van gevel en installatie, slimbouwen. TVVL Magazine, 34(7/8), 44-50.
Liebregts, M. (27 april, 2011a). De jaren zestig wijk (5): De stempels als stedenbouwkundige ordening. Geraadpleegd op 1 oktober 2019 van http://www.bestaandewijk.nl/de-jaren-zestig-wijk-5-de-stempelsals-stedenbouwkundige-ordening/
Liebregts, M. (2011b). Technische eigenschappen van het woningcasco in de tijd: Regelgeving en technische kwaliteit. Geraadpleegd op 1 juli 2018 van http://www.bestaandewoningbouw.nl/technischeeigenschappen-van-het-woningcasco-in-de-tijd/
Liebregts, M. (2013d). Systeemwoningen en het verleden als eigenschap: Een serie over systeemwoningen. Documentatie systeemwoningen ‘50-’75 (Module 1, pp. 6-7). Den Haag: Platform 31.
Lijbers, R., Thijssen, C. C. F., & Westra, H. (1984). Woningvoorraad 45-75. Delft: Delftse Universitaire Pers.
Limberger, J. (2018). Thermo-mechanical characterization of the lithosphere: Implications for geothermal resources (Doctoral thesis). Utrecht: Universiteit van Utrecht.
Liu, D., Wang, W., & Liu, J. (2017). Sensitivity analysis of meteorological parameters on building energy consumption. Energy Procedia, 132, 634-639.
Looijen, L. (2018). Renovatieconcept Inside Out. (Presentatie opening HU Techlabs). Utrecht: Hogeschool Utrecht.
Looman, R. H. J. (2004). Zeoliet, vochtbuffering met behulp van hygroscopische materialen: Deel 1, toepassingsmogelijkheden in de bouw. (Master scriptie). Delft: TU Delft.
Lund, H. (2018). Renewable heating strategies and their consequences for storage and grid infrastructures comparing a smart grid to a smart energy systems approach. Energy, 151, 94-102.
MacDermott, C. (2019). Off-grid Swedish housing block to be supplied 100% by PV, hydrogen. Geraadpleegd op 5 januari 2019 van https://www.pv-magazine.com/2019/01/04/off-grid-swedish-housing-block-tobe-supplied-100-by-pv-hydrogen/?utm_source=dlvr.it&utm_medium=twitter
Madaster. (z.d.). Afval is materiaal zonder identiteit. Geraadpleegd op 1 augustus 2018 van https://www.madaster.com/nl
Mansfield, N., Naddeo, A., Frohriep, S., & Vink, P. (2020). Integrating and applying models of comfort. Applied Ergonomics, 82, 102917. doi:https://doi.org/10.1016/j.apergo.2019.102917
McGill. (2001). The architecture of Dieter Schempp (LOG ID). Geraadpleegd op 1 november 2018 van http://www.arch.mcgill.ca/prof/sijpkes/arch304/winter2001/plin8/passive_solar/schempp.html
McAlinden, B. (2015). Embodied energy and carbon. Geraadpleegd op 1 augustus 2018 van https://www.ice.org.uk/knowledge-and-resources/briefing-sheet/embodied-energy-and-carbon
Mecanoo. (2013). Ewicon. Geraadpleegd op 1 augustus 2018 van http://www.mecanoo.nl/Projects/project/61/Ewicon?t=6
Meek, M. (2016). Uitkragende betonnen galerijplaten van de Antillenflat. (BSc Eindwerk: Eindrapport). Delft: Technische Universiteit Delft.
Mei architects and planners. (z.d.). Schiecentrale 4B: Multifunctioneel woon- en werkgebouw. Geraadpleegd op 10 september 2019 van https://mei-arch.eu/projecten-archief/schiecentrale-4b/
Merken, G. (1981). Yaacov Agam. (Española ed.). Barcelona: Ediciones Poligrafa, S.A
Merrild, H. (2016). In Jensen K. G., Sommer J. (Eds.), Building a circular future. Denmark: 3XN_GXN.
Mertens, S. (2006). Wind energy in the built environment: Concentrator effects of buildings (Doctoral thesis). Delft: Technische Universiteit Delft.
Micallef, D., Sant, T., & Simao Ferreira, C. (2016). The influence of a cubic building on a roof mounted wind turbine. Journal of Physics: Conference Series, 753(2), 1-10.
Milieu Centraal. (z.d.). Nieuwe energielabels. Geraadpleegd op 12 september 2016, van https://www.energielabel.nl/apparaten/nieuwe-energielabels/
Minami, K. (2016). The efforts to develop longer life housing with adaptability in Japan. Energy Procedia, 96, 662-673. doi:https://doi.org/10.1016/j.egypro.2016.09.124
Ministerie van Economische Zaken. (2016). Energieagenda: Naar een CO2-arme energievoorziening. Den Haag: Rijksoverheid.
Ministerie van Economische Zaken en Klimaat. (2019). Integraal nationaal energie- en klimaatplan 2021-2030. ( No. 19410647). Den Haag: Ministerie van Economische Zaken en Klimaat.
Ministerie van Verkeer en Waterstaat, Rijkswaterstaat. (1980). Plan Lievense: Waterloopkundige en geohydrologische aspecten bij diverse lokaties van energiebekkens in het markermeer en IJsselmeer. (No. Nota WWNO-N 80-0005). Directie waterhuishouding en waterbeweging, district noord.
Mitros. (2016). Sociaal huren in Utrecht: Prestatieafspraken 2016-2019: Gemeente Utrecht, corporatie Mitros en huurdersorganisatie Huurdersnetwerk Mitros (HNM). Utrecht: Mitros.
Mohammadi, M. (2017). Empathische woonomgeving. (Intreerede). Eindhoven: TU Eindhoven Molendatabase. (25 januari, 2019). Noletmolen, Schiedam. Geraadpleegd op 30 juni 2019 van https://www.molendatabase.nl/nederland/molen.php?nummer=1280
Mourão, J., Gomes, R., Matias, L., & Niza, S. (2019). Combining embodied and operational energy in buildings refurbishment assessment. Energy and Buildings, 197, 34-46. doi:https://doi.org/10.1016/j. enbuild.2019.05.033
Mousavi Maleki, S. A., Hizam, H., & Gomes, C. (2017). Estimation of hourly, daily and monthly global solar radiation on inclined surfaces: Models re-visited. Energies, 10(1), 134.
Mulder, F. M. (2014). Implications of diurnal and seasonal variations in renewable energy generation for large scale energy storage. Journal of Renewable and Sustainable Energy, 6(033105), 1-13.
Mulder, G., Koops, O., Kamphuis, V., Willems, M., Vos-Effting de, S., Donkervoort, R., & Dijkmans, T. (2015). Vervangende nieuwbouw. (No. R10515). Delft: TNO.
Mulder, F. M., Weninger, B. M. H., Middelkoop, J., Ooms, F. G. B., & Schreuders, H. (2017). Efficient electricity storage with a battolyser, an integrated Ni–Fe battery and electrolyser. Energy & Environmental Science, 10(3), 756-764. doi:10.1039/c6ee02923j
Mulhall, D., Braungart, M., & Hanse, K. (2019). Creating buildings with positive impacts. München: Technische Universität München, in association with BAMB. Geraadpleegd op 2 augustus 2019 van https://www.bamb2020.eu/wp-content/uploads/2019/02/Creating-Buildings-with-Positive-Impacts.pdf
Munoz, M. A., Alonso-García, M. C., Vela, N., & Chenlo, F. (2011). Early degradation of silicon PV modules and guaranty conditions. Solar Energy, 85(9), 2264-2274. doi:https://doi.org/10.1016/j.solener.2011.06.011
Navarro, L., de Gracia, A., Colclough, S., Browne, M., McCormack, S. J., Griffiths, P., & Cabeza, L. F. (2016). Thermal energy storage in building integrated thermal systems: A review. Part 1. Active storage systems. Renewable Energy, 88, 526-547.
Nederland elektrisch. (2017). V2G (vehicle-to-grid). Geraadpleegd op 18 mei 2018 van https://nederlandelektrisch.nl/technologie/opladen/v2g-vehicle-to-grid?page=65
Nelissen, E., Van de Griendt, B., Van Oppen, C., Pallada, I., Wiedenhoff, J., Van der Waal, J., . . . Bögl, T. (2018). Transitie-agenda circulaire economie 2018: Samen bouwen aan de circulaire economie voor Nederland in 2050.
Nibud. (2017). Energie en water: Elektriciteitsverbruik. Geraadpleegd op 12 december 2017 van https://www.nibud.nl/consumenten/energie-en-water/
Nijhuis, S., De Vries, J., & Noortman, A. (2017). Ontwerpend onderzoek. Praktijkgericht onderzoek in de ruimtelijke planvorming: Methoden voor analyse en visievorming (pp. 257-263). Wageningen: Uitgeverij Landwerk.
Nijpels, E. (2018). Voorstel voor hoofdlijnen van het klimaatakkoord. Den Haag: Sociaal-Economische Raad.
Nilsson Energy. (z.d.). Energy solutions: Off-grid, on-site and emission free with RE8760. Geraadpleegd op 4 januari 2019 van https://nilssonenergy.com/energy-solutions/
Nipkow, J., & Schalcher, M. (2006). Energy consumption and efficiency potentials of lifts. Zurich (S): Swiss Agency Energy Efficiency Use S.A.F.E.
Normcommissie 351 001 “Technische Grondslagen voor Bouwconstructies”. (2011a, december). Nationale bijlage bij NEN-EN 1991-1-4+A1+C2: Eurocode 1: Belastingen op constructies - deel 1-4: Algemene belastingen - windbelasting. (Nederlandse norm No. NEN-EN 1991-1-4+A1+C2:2011/NB:2011). Delft: Nederlands Normalisatie-instituut.
Normcommissie 351 001 “Technische Grondslagen voor Bouwconstructies”. (2011b, december). NEN 8700: Beoordeling van de constructieve veiligheid van een bestaand bouwwerk bij verbouw en afkeuren - grondslagen. (Nederlandse norm No. NEN 8700:2011). Delft: Nederlands Normalisatie-instituut.
Normcommissie 351 005 “Verlichting”. (2011, juni). NEN 2057: Daglichtopeningen van gebouwen - bepaling van de equivalente daglichtoppervlakte van een ruimte. (Nederlandse norm No. NEN 2057:2011). Delft: Nederlands Normalisatie-instituut.
Normcommissie 351 041 “Parkeergarages”. (2013, maart). NEN 2443: Parkeren en stallen van personenauto’s op terreinen en in garages. (Nederlandse norm No. NEN 2443:2013). Delft: Nederlands Normalisatie-instituut.
Normcommissie 351 074 “Klimaatbeheersing in gebouwen”. (2008, december). NEN 5060: Hygrothermische eigenschappen van gebouwen - referentieklimaatgegevens. (Nederlandse norm NEN 5060:2008). Delft: Nederlands Normalisatie-instituut.
Normcommissie 351 074 ‘Klimaatbeheersing in gebouwen”. (2012, oktober). NEN7120+C2: Energieprestatie van gebouwen – bepalingsmethode. (Nederlandse norm NEN 7120+C2). Delft: Nederlands Normalisatieinstituut.
Normcommissie 351 074 ‘Klimaatbeheersing in gebouwen’. (2017, juni). NEN 7125: Energieprestatienorm voor maatregelen op gebiedsniveau (EMG) - bepalingsmethode. ( No. ICS 91.120.10; 91.140.30). Delft: Nederlands Normalisatie-instituut.
Normcommissie 351 074 ‘Klimaatbeheersing in gebouwen’. (2019, juni). NTA 8800: Energieprestatie van gebouwen: Bepalingsmethode. ( No. NTA 8800:2019-06). Delft: Nederlands Normalisatie-instituut.
Normteq. (z.d.). Overschuif balkon. Geraadpleegd op 24 mei 2019 van https://www.normteq.nl/assortiment/slide/
NOS. (19 juni 2018). Johan Cruijff arena wordt superbatterij voor elektriciteitsnet. Geraadpleegd op 1 augustus 2018 van https://nos.nl/artikel/2239009-johan-cruijff-arena-wordt-superbatterij-voorelektriciteitsnet.html
NREL. (2 augustus 2019). Best research-cell efficiency chart. Geraadpleegd op 20 augustus 2019 van https://www.nrel.gov/pv/cell-efficiency.html
Nudge. (2015). De R-en in de circulaire economie. Geraadpleegd op 1 augustus 2018 van https://www.nudge.nl/blog/2015/09/01/de-r-en-de-circulaire-economie/
NUON. (2016). Superbatterij magnum-centrale een stap dichterbij. Geraadpleegd op 27 augustus 2018 van https://www.nuon.com/nieuws/nieuws/2016/superbatterij-magnum-centrale-een-stap-dichterbij/
Ongehinderd. (2019). Toegankelijkheid van gangen en paden. Geraadpleegd op 1 oktober 2019 van https://www.ongehinderd.nl/toegankelijke-gangen-en-paden/
Ont-. (z.d.). In Van Dale Online. Geraadpleegd op 1 augustus 2018 van https://www.vandale.nl/zoeken/zoeken.do#
Onyx. (z.d.). Technical specifications: Amorph silicon PV glass. Geraadpleegd op 1 augustus 2018 van https://www.onyxsolar.com/product-services/technical-specifications
Ooms, P. (2017). Massaproductie met een seriegrootte van 1. Geraadpleegd op 16 april 2019 van https://www.valuechain.be/nl/nieuws/detail/5624/massaproductie-met-een-seriegrootte-van-1
OP Oost. (2017). Wind mee voor EWICON-R. Geraadpleegd op 1 augustus 2018 van http://www.op-oost.eu/Actueel/Nieuwsberichten/Wind-mee-voor-EWICON-R.html Op ten noort blijdenstein architecten en adviseurs. (10 december 2015). Selectie Flatmettoekomst gewonnen! Geraadpleegd op 8 januari 2016 van http://www.onb.nl/selectie-flatmettoekomst-gewonnen/
Ould Amrouche, S., Rekioua, D., Rekioua, T., & Bacha, S. (2016). Overview of energy storage in renewable energy systems. International Journal of Hydrogen Energy, 41(45), 20914-20927. doi:https://doi.org/10.1016/j.ijhydene.2016.06.243
Ouwehand, J., Papa, T., Entrop, B., & De Geus, J. (2017). Duurzame energietechniek (4e druk ed.). Amsterdam: Boom uitgevers Amsterdam.
Paauw, J., & Drijfhout, R. (2018). Omgaan met een gebouw als materiaaldepot: Circulariteit: De volgende schakel in duurzaam bouwen. (Whitepaper). DGMR.
Park, J., Jung, H., Lee, S., & Park, J. (2015). A new building-integrated wind turbine system utilizing the building. Energies, 8, 11846-11870.
Passipedia. (21 februari 2019). What is a passive house? Geraadpleegd op 30 juli 2019 van https://passipedia.org/basics/what_is_a_passive_house.
Passive House Institute. (2016). Criteria for the passive house, EnerPHit and PHI low energy building standard. (No. version 9f). Darmstadt: Passive House Institute.
Passive House Institute. (2017). The passive house institute (PHI). Geraadpleegd op 07-06-2017 van https://passivehouse.com.
Patankar, B., Tyagi, R., Kiss, D., & Suma, A. B. (2016). Evaluation of an integrated roof wind energy system for urban environments. Paper presented at the Journal of Physics: Conference
Series, , 753(10) 102007. Geraadpleegd op 30 juli 2018 van http://iopscience.iop.org/article/10.1088/1742-6596/753/10/102007/pdf.
PBS. (1999). Russell Ohl accidentally discovers the silicon P-N junction. Geraadpleegd op 1 augustus 2018 van http://www.pbs.org/transistor/science/events/pnjunc.html.
Pern, F. J. (1996). Factors that affect the EVA encapsulant discoloration rate upon accelerated exposure. Solar Energy Materials and Solar Cells, 41-42, 587-615. doi:https://doi.org/10.1016/0927-0248(95)00128-X
Peterson, W. A., & Dirmhirn, I. (1981). The ratio of diffuse to direct solar irradiance (perpendicular to the sun’s rays) with clear skies - A conserved quantity throughout the day. Journal of Applied Meteorology, 20, 826-828.
Physee. (2019). Introducing Smartskin: The future-proof glass facade for next generation sustainable buildings. Geraadpleegd op 28 april 2019 van https://www.physee.eu/
Piccardo, C., Dodoo, A., Gustavsson, L., & Tettey, U. Y. A. (2019). Energy and carbon balance of materials used in a building envelope renovation. IOP Conference Series: Earth and Environmental Science,
(Conference 1)
Piekbelasting. (z.d.). In Van Dale Online. Geraadpleegd op 12 september 2016, van https://www.vandale.nl/zoeken/zoeken.do#
Pierce, B. K., Neeld, C. J., Shipulski, E. E. & Ciliberto, F. R. (2019). Small-scale vortex-induced vibration wind energy harvesters. Geraadpleegd op 20 juli 2019 van https://digitalcommons.wpi.edu/mqp-all/6751
Pimmler, T. U., & Eppinger, S. D. (1994). Integration analysis of product decompositions. (No. Working Papers 3690-94). Cambridge Massachusetts: Massachusetts Institute of Technology.
Pioneering. (z.d.). Toolkit systems engineering. Geraadpleegd op 1 oktober 2018 van http://www.pioneering.nl/projecten/innovatieve-processen/se-toolkit/overzicht
Planbureau voor de Leefomgeving. (2017). Uitstoot broeikasgassen in 2016 wereldwijd opnieuw gestegen. Geraadpleegd op 1 augustus 2018 van http://www.pbl.nl/nieuws/nieuwsberichten/2017/uitstootbroeikasgassen-in-2016-wereldwijd-opnieuw-gestegen
Poelert, M. (z.d.). Uitkragende vloeren. Geraadpleegd op 1 augustus 2018 van https://www.nebest.nl/producten/uitkragende-vloeren
Potjer, J. (2018). Een hoogwaardige toekomstbestendige NOM-flatrenovatie. (Bachelor afstudeerscriptie). Arnhem: HAN.
Potting, J., Hekkert, M., Worrell, E., & Hanemaaijer, A. (2016). Circulaire economie: Innovatie meten in de keten. Den Haag: Planbureau voor de Leefomgeving.
Priemus, H. (1969). Wonen, kreativiteit en aanpassing: Onderzoek naar voorwaarden voor optimale aanpassingsmogelijkheden in de woningbouw. Den Haag: Mouton.
Priemus, H., & Van Elk, R. S. F. J. (1971). Niet-traditionele woningbouwmethoden in Nederland. Alphen aan den Rijn: Stichting Bouwresearch.
Proton Ventures. (2018). Persbericht: Eerste battolyser voor elektriciteitsopslag en waterstofproductie in Groningen dankzij waddenfonds. Geraadpleegd op 1 augustus 2018 van http://www.protonventures.com/nl/news/
Provincie Utrecht. (2017). Eerste energieneutrale flatgebouw in provincie Utrecht. Geraadpleegd op 24 mei 2019 van https://www.provincie-utrecht.nl/@317550/eerste-energieneutrale-flatgebouw-provincieutrecht/
PwC. (2017). Smart charging van elektrische voertuigen: Institutionele knelpunten en mogelijke oplossingen. Amsterdam: PwC.
Rahm, P. (2010). Convective apartments. Geraadpleegd op 1 november 2018 van http://www.philipperahm.com/data/projects/convectiveapartments/
Ramakers, J. (1990). Wederopbouw en volkshuisvesting: De prioriteiten in het beleid ’48-’51.
Ramesh, T., Prakash, R., & Shukla, K. K. (2010). Life cycle energy analysis of buildings: An overview. Energy and Buildings, 42, 1592-1600.
Raut, K. H., Chopde, H. N., & Deshmukh, D. W. (2018). A review on comparative studies of diverse generation in solar cell. International Journal of Electrical Engineering and Ethics, 1(3), 1-9.
Rathi, A. (2018). Stacking concrete blocks is a surprisingly efficient way to store energy Geraadpleegd op 1 augustus 2018 van https://qz.com/1355672/stacking-concrete-blocks-is-a-surprisingly-efficient-wayto-store-energy/
Rathore, P. K. S., & Shukla, S. K. (2019). Potential of macroencapsulated pcm for thermal energy storage in buildings: A comprehensive review. Construction and Building Materials, 225, 723-744. doi: https://doi.org/10.1016/j.conbuildmat.2019.07.221
Rau, T. M. (2017). Afval is materiaal zonder identiteit: Materialenpaspoort. Geraadpleegd op 28 februari 2018 van http://turntoo.com/nl/materialenpaspoort/
Reynaers, A., & Verweij, S. (2014). De schaduwzijden van DBFMO. Ruimtelijke Ontwikkeling, Infrastructuur En Milieu, 32(4), 32-34.
Renolution. (mei, 2018). NOM renovatie galerijflat, Rijswijk. Geraadpleegd op 1 april 2019 van https://renolution.nl/project/nom-renovatie-galerijflat-rijswijk/renolution-renovatie-appartementenrijswijk-ocarinalaan-nom-keur-5/
Rijksdienst voor Ondernemend Nederland. (z.d.-a). Algemene begrippen gebouwen. Geraadpleegd op 30 oktober 2018 van https://www.rvo.nl/onderwerpen/duurzaam-ondernemen/gebouwen/wetten-enregels-gebouwen/algemene-begrippen
Rijksdienst voor Ondernemend Nederland. (z.d.-b). MilieuPrestatie gebouwen – MPG. Geraadpleegd op 7 juni 2018 van https://www.rvo.nl/onderwerpen/duurzaam-ondernemen/gebouwen/wetten-en-regelsgebouwen/nieuwbouw/milieuprestatie-gebouwen
Rijksdienst voor Ondernemend Nederland. (z.d.-c). Verschil energie-index en energie prestatie coëfficiënt. Geraadpleegd op 1 augustus 2018 van https://www.rvo.nl/onderwerpen/duurzaam-ondernemen/gebouwen/wetten-en-regels-gebouwen/bestaande-bouw/energie-index/verschil-energie-index-en-epc on 23-10-2017
Rijksdienst voor Ondernemend Nederland. (z.d.-d). Appartementen de trip: Utrecht, Utrecht. Geraadpleegd op 1 augustus 2018 van https://www.rvo.nl/initiatieven/energiezuiniggebouwd/appartementen-de-trip
Rijksdienst voor Ondernemend Nederland. (2014). Renovatie Perosistraat Tilburg, Noord-Brabant. Geraadpleegd op 9 november 2017 van https://www.rvo.nl/initiatieven/energiezuiniggebouwd/renovatie-perosistraat
Rijksdienst voor Ondernemend Nederland. (2017). Wettelijke eisen: BENG. Geraadpleegd op 1 augustus 2018 van http://www.rvo.nl/onderwerpen/duurzaam-ondernemen/gebouwen/wetten-en-regels-gebouwen/nieuwbouw/energieprestatie-beng/wettelijke-eisen-beng
Rijksoverheid. (2009). Verklarende begrippenlijst duurzaam bouwen en verbouwen. Geraadpleegd op 1 juli 2018 van https://www.rijksoverheid.nl/documenten/brochures/2009/08/31/verklarende-begrippenlijst
Rijksoverheid. (2016a). Nederland circulair in 2050: Rijksbreed programma circulaire economie. Den Haag: Rijksoverheid.
Rijksoverheid. (2016b). VOIS – woningen Nederland. Geraadpleegd op 1 augustus 2016 van https://vois.datawonen.nl/
Rijksoverheid. (2017a). Grondstoffenakkoord: Intentieovereenkomst om te komen tot transitieagenda’s voor de circulaire economie. Den Haag: Rijksoverheid.
Rijksoverheid. (2017b). Uitwerking energieagenda. Geraadpleegd op 1 augustus 2018 van https://www.rijksoverheid.nl/onderwerpen/duurzame-energie/uitwerking-energieagenda on 23-10-2017
Rijksoverheid. (22 mei, 2019). Strengere geluidseisen voor buitengeplaatste warmtepompen en airco’s. Geraadpleegd op 31 juli 2019 van https://www.rijksoverheid.nl/actueel/nieuws/2019/05/21/strengeregeluidseisen-
voor-buitengeplaatste-warmtepompen-en-airco’s
Rijkswaterstaat. (z.d.-a). Checklist kansen en beperkingen WKO systemen. Geraadpleegd op 7 januari 2018 van https://www.bodemplus.nl/publish/pages/155125/08_checklist_kansen_en_belemmeringen_wko_systemen_midden_limburg.pdf
Rijkswaterstaat. (z.d.-b). Welke bodemsystemen. Geraadpleegd op 7 januari 2018 van https://www.infomil.nl/onderwerpen/lucht-water/handboek-water/activiteiten/grondwater-ander/bodemenergiesystemen/welke/Rijkswaterstaat Leefomgeving. (z.d.).
