Publisher
Foreword
Articles
-
-
Het onderzoek naar de Hollandse stad van de elfde tot de vijftiende eeuw is voornamelijk gericht op individuele steden of op één aspect uit het stadswordingsproces, bijvoorbeeld de stadsrech-ten.1 In het onderzoek naar de Hollandse stad vanaf de vijftiende eeuw wordt over het algemeen veel meer aandacht besteed aan het verkrijgen van overzicht. Het wordt gekenmerkt door een aantal studies naar stedensystemen, waarin wordt getracht de ontwikkeling van de Hollandse steden in hoofdlijnen te typeren.2 De aandacht in deze studies gaat vooral uit naar economische en demografische ontwikkelingen. Deze zal ik in de eerste paragraaf kort samenvatten aan de hand van een aantal kaartjes. De rest van dit artikel is gewijd aan ruimtelijke patronen – stedenland-schappen en stadsplattegronden – en aan steden-bouw.
De ontwikkeling van sociaal-economische stedensystemen kan mooi worden vergeleken met de ontwikkeling van stadsplattegronden en de ste-denlandschappen zoals ik die eerder formuleerde op grond van de manier waarop de stadswording plaatsvond.3 In aansluiting op mijn artikel over de stadswording in Nederland van de elfde tot de vijf-tiende eeuw wil ik hier eerst ingaan op groei en krimp die van de vijftiende tot de negentiende eeuw optraden binnen de stedenlandschappen en dan op de gevolgen daarvan voor de stadsplatte-gronden en de stedenbouw. Tevens wordt een ver-gelijking gemaakt met de ontwikkelingen buiten Holland, bijvoorbeeld in Brabant en Gelderland.
Opgemerkt moet worden dat er in de perio-de van de vijftiende tot de negentiende eeuw bijna geen steden meer bij kwamen.4 Bijna alle steden die wij tegenwoordig kennen, zijn ontstaan van de elfde tot de vijftiende eeuw. Voor de periode van de vijftiende tot de negentiende eeuw moeten de ontwikkelingen worden gezocht in de uitbreiding en krimp van een bepaald deel van de bestaande steden, en in de groeiende betekenis van bepaalde stedenlandschappen en het inboeten aan belang van andere.
Om een beter inzicht te krijgen in het feno-meen stadsuitbreiding en ten behoeve van een goede aansluiting bij het vorige artikel begin ik mijn overzicht in de veertiende eeuw. Daar zit nog iets achter: het onderscheid dat vaak wordt gemaakt tussen de middeleeuwen en de nieuwe tijd is geforceerd. Veeleer vallen er doorlopende lijnen te ontdekken in de stedenbouw, vanuit de twaalfde, dertiende en veertiende eeuw door naar de vijftien-de, zestiende en zeventiende eeuw. Dat zal zo blij-ken.
Het onderzoek naar de Hollandse stad van de elfde tot de vijftiende eeuw is voornamelijk gericht op individuele steden of op één aspect uit het stadswordingsproces, bijvoorbeeld de stadsrech-ten.1 In het onderzoek naar de Hollandse stad vanaf de vijftiende eeuw wordt over het algemeen veel meer aandacht besteed aan het verkrijgen van overzicht. Het wordt gekenmerkt door een aantal studies naar stedensystemen, waarin wordt getracht de ontwikkeling van de Hollandse steden in hoofdlijnen te typeren.2 De aandacht in deze studies gaat vooral uit naar economische en demografische ontwikkelingen. Deze zal ik in de eerste paragraaf kort samenvatten aan de hand van een aantal kaartjes. De rest van dit artikel is gewijd aan ruimtelijke patronen – stedenland-schappen en stadsplattegronden – en aan steden-bouw.
De ontwikkeling van sociaal-economische stedensystemen kan mooi worden vergeleken met de ontwikkeling van stadsplattegronden en de...
Het onderzoek naar de Hollandse stad van de elfde tot de vijftiende eeuw is voornamelijk gericht op individuele steden of op één aspect uit het stadswordingsproces, bijvoorbeeld de stadsrech-ten.1 In het onderzoek naar de Hollandse stad vanaf de vijftiende eeuw wordt over het...
-
In een artikel over de Royal Exchange te Londen schreef ene Arthur Stratton in 1917: ‘A city without an Exchange lacks a centre: it is like a wheel without a hub. In times not remote the exchange was the recognized place of assembly for all merchants, where day by day they met to transact their business. It thus played a large part in the communal life of a city, and the extend and architectural character of the Exchange were in some measure an indication of the commercial enterprise and prosperity of the citizens.’1 In 1611 verscheen aan het Rokin het eerste beursgebouw van Amsterdam. Het was het grootste openbare gebouw, in ‘Hollandse renaissance’stijl, dat in opdracht van het stadsbestuur tot stand was gekomen. Het kleurrijke gebouw bestaat helaas niet meer: in 1836 werd het gesloopt wegens de slechte bouwkundige staat.2 Hiermee ging een van de interessantste stedelijke gebouwen uit de Nederlandse geschiedenis verloren. Marius van Nieuwkerk noemt in zijn boek Hollands gouden glorie het beursgebouw zelfs ‘het zenuwcentrum van de gehele internationale economie’.
In een artikel over de Royal Exchange te Londen schreef ene Arthur Stratton in 1917: ‘A city without an Exchange lacks a centre: it is like a wheel without a hub. In times not remote the exchange was the recognized place of assembly for all merchants, where day by day they met to transact their business. It thus played a large part in the communal life of a city, and the extend and architectural character of the Exchange were in some measure an indication of the commercial enterprise and prosperity of the citizens.’1 In 1611 verscheen aan het Rokin het eerste beursgebouw van Amsterdam. Het was het grootste openbare gebouw, in ‘Hollandse renaissance’stijl, dat in opdracht van het stadsbestuur tot stand was gekomen. Het kleurrijke gebouw bestaat helaas niet meer: in 1836 werd het gesloopt wegens de slechte bouwkundige staat.2 Hiermee ging een van de interessantste stedelijke gebouwen uit de Nederlandse geschiedenis verloren. Marius van Nieuwkerk noemt in zijn boek Hollands...
In een artikel over de Royal Exchange te Londen schreef ene Arthur Stratton in 1917: ‘A city without an Exchange lacks a centre: it is like a wheel without a hub. In times not remote the exchange was the recognized place of assembly for all merchants, where day by day they met to transact...
-
Het gebied langs de Singelgracht in Amsterdam kent een bijzondere geschiedenis. Behalve uitzonderlijk vanwege zijn ontwikkeling als grensstrook direct achter de stadswallen, is het ook een ruimte waar markante bouwwerken zijn gerealiseerd. Een van deze bouwwerken is het voormalige verenigingsgebouw van de Vrije Gemeente aan de Weteringschans, dat sinds 1968 onderdak biedt aan poptempel Paradiso. Vanuit een stedenbouwkundige invalshoek kan het gebouw worden beschouwd als een scharnier tussen de grote bouwblokken aan het Leidseplein en de langgerekte en smallere bouwstrook aan de Weteringschans, waarop stadsvilla’s zijn gerealiseerd. Zijn ligging en de stedelijke architectuur hebben het samen met zijn bestemming een belangrijke schakel gemaakt in de ontwikkeling van de directe omgeving.
De inwendige transformaties die het gebouw heeft ondergaan om aan de eisen van een hedendaags poppodium te beantwoorden, maken het tezamen met zijn sleutelpositie in de stad geschikt voor de rol van stedelijk artefact.
In dit artikel willen wij de stedelijke transformaties van de locatie alsmede de totstandkoming van het gebouw en de diverse architectonische ingrepen beschrijven. Bijzondere aandacht zal in de analyse aan de veranderende en blijvende elementen tijdens de transformatieprocessen van het gebouw worden geschonken. Om de verscheidenheid aan informatie en geraadpleegde bronnen inzichtelijk te maken, is voor een chronologische opbouw van de tekst gekozen.
Het gebied langs de Singelgracht in Amsterdam kent een bijzondere geschiedenis. Behalve uitzonderlijk vanwege zijn ontwikkeling als grensstrook direct achter de stadswallen, is het ook een ruimte waar markante bouwwerken zijn gerealiseerd. Een van deze bouwwerken is het voormalige verenigingsgebouw van de Vrije Gemeente aan de Weteringschans, dat sinds 1968 onderdak biedt aan poptempel Paradiso. Vanuit een stedenbouwkundige invalshoek kan het gebouw worden beschouwd als een scharnier tussen de grote bouwblokken aan het Leidseplein en de langgerekte en smallere bouwstrook aan de Weteringschans, waarop stadsvilla’s zijn gerealiseerd. Zijn ligging en de stedelijke architectuur hebben het samen met zijn bestemming een belangrijke schakel gemaakt in de ontwikkeling van de directe omgeving.
De inwendige transformaties die het gebouw heeft ondergaan om aan de eisen van een hedendaags poppodium te beantwoorden, maken het tezamen met zijn sleutelpositie in...
Het gebied langs de Singelgracht in Amsterdam kent een bijzondere geschiedenis. Behalve uitzonderlijk vanwege zijn ontwikkeling als grensstrook direct achter de stadswallen, is het ook een ruimte waar markante bouwwerken zijn gerealiseerd. Een van deze bouwwerken is het voormalige...
-
De constante transformaties van de stad en de daarbijbehorende architectonische vraagstukken zijn een zeer interessant studieonderwerp. Met bij-zondere aandacht voor de Hollandse stad komen deze thema’s uitgebreid aan de orde in het onder-zoeksprogramma Urban Architecture MIT van de Faculteit Bouwkunde van de TU Delft. Dit onder-zoeksprogramma richt zich in het bijzonder op het bestuderen van de relatie tussen stedelijke trans-formaties en architectonische interventies. Dankzij een aanpak waarin onderwijs- en onderzoeksacti-viteiten met elkaar worden verweven, kunnen stu-denten en docenten in de afstudeerateliers van Hybrid Buildings / Urban Architecture werken aan actuele veranderingen op een aantal cruciale loca-ties in de Randstad.
In dit artikel worden enkele resultaten van een van deze ateliers besproken. Eerst komen de algemene thematieken die te maken hebben met de projectlocatie aan de orde. Vervolgens geef ik een toelichting op het door de studenten voorge-stelde masterplan en ik eindig met een presentatie van een aantal individueel uitgewerkte projecten.
De constante transformaties van de stad en de daarbijbehorende architectonische vraagstukken zijn een zeer interessant studieonderwerp. Met bij-zondere aandacht voor de Hollandse stad komen deze thema’s uitgebreid aan de orde in het onder-zoeksprogramma Urban Architecture MIT van de Faculteit Bouwkunde van de TU Delft. Dit onder-zoeksprogramma richt zich in het bijzonder op het bestuderen van de relatie tussen stedelijke trans-formaties en architectonische interventies. Dankzij een aanpak waarin onderwijs- en onderzoeksacti-viteiten met elkaar worden verweven, kunnen stu-denten en docenten in de afstudeerateliers van Hybrid Buildings / Urban Architecture werken aan actuele veranderingen op een aantal cruciale loca-ties in de Randstad.
In dit artikel worden enkele resultaten van een van deze ateliers besproken. Eerst komen de algemene thematieken die te maken hebben met de projectlocatie aan de orde. Vervolgens geef ik een toelichting op het door de...
De constante transformaties van de stad en de daarbijbehorende architectonische vraagstukken zijn een zeer interessant studieonderwerp. Met bij-zondere aandacht voor de Hollandse stad komen deze thema’s uitgebreid aan de orde in het onder-zoeksprogramma Urban Architecture MIT van...
Polemen
-
Antonio Monestiroli
The Metope and the Triglyph. Nine lectures in architecture
Amsterdam (SUN) 2005, 166 pp.Antonio Monestiroli
The Metope and the Triglyph. Nine lectures in architecture
Amsterdam (SUN) 2005, 166 pp.Antonio Monestiroli
The Metope and the Triglyph. Nine lectures in architecture
Amsterdam (SUN) 2005, 166 pp. -
Wouter Reh, Clemens Steenbergen en Diederik Aten
Zee van land. De droogmakerij als atlas van de Hollandse landschapsarchitectuur
Amsterdam (Architectura & Natura) 2005, 340 pp.
Wouter Reh, Clemens Steenbergen en Diederik Aten
Zee van land. De droogmakerij als atlas van de Hollandse landschapsarchitectuur
Amsterdam (Architectura & Natura) 2005, 340 pp.
Wouter Reh, Clemens Steenbergen en Diederik Aten
Zee van land. De droogmakerij als atlas van de Hollandse landschapsarchitectuur
Amsterdam (Architectura & Natura) 2005, 340 pp.